Nemis falsafasi o‘z rivojining cho‘qqisiga Gegel (1770-1831) ijodida erishdi.
Gegel dialektikaning qonunlari va kategoriyalari haqidagi ta'limotni rivojlantirib, birinchi marta dialektik mantiqning asosiy qoidalarini ishlab chiqdi va o‘sha davrdagi ta'limotlarda hukm surgan metafizik ong usulini tanqid ostiga oldi.
Lyudvig Feyerbax (1804-1872) moddiyunchilik nuqtai nazaridan Gegel falsafasini jiddiy va har tomonlama tanqid ostiga olgan birinchi faylasufdir. Feyerbax nuqtai nazaricha, idealizm va din umumiy ildizlarga ega.
«Xudo, - deb yozadi faylasuf, - shunday zotki, inson o‘zining mavjudligi uchun unga ehtiyoj sezadi».
«Ijobiy» bilimlar bayrog‘i ostida maydonga chiqqan XIX asrning ikkinchi yarmi – XX asrda g‘arb falsafasida eng ko‘p darajada tarqalgan oqimlardan biri - pozitivizm edi.
Ogyust Kont (1798-1857)
Ogyust Kont (1798-1857)
Kontning asosiy asarlari – «Ijobiy falsafa kursi» (6 jildlik) va «Ijobiy falsafaning ruhi» deb ataladi.
«ijobiy» faqat «faktlargagina tayanuvchi bilimlarni olg‘a surdi. Ana shunday «aniq», «shubhasiz» bilimnigina Kont ijobiy deb ataydi.
Gerbert Spenser (1820-1903)
Ingliz faylasufi «Sintetik falsafa tizimi»ga birlashgan «Asosiy ibtidolar», «Axloq asoslari» kabi asarlar yozgan.
«… Modda, harakat va kuch ko‘rib bo‘lmaydigan voqeylikning faqat ramzlaridirlar».
«faktlardan eng soddasi» ham fan uchun o‘zining «to‘la bilib bo‘lmasligini» namoyon qiladi.
«Aynan sir, deb yozadi faylasuf, fanning oxirgi va dinning birinchi qadamidir».
19-asrning 70-yillarida AQSH da shakllanib keng rivojlandi, bu mamlakat maʼnaviy hayotiga katta taʼsir koʻrsatdi. Pragmatizm amaliyotda insonga nima koʻproq foyda bersa, oʻshanga koʻproq ahamiyat berish zarur degan gʻoyani ilgari suradi.
