Fanidan Amaliy mashg’ulotlar

 
Nazorat savollari
1. Dorivor valeriana tarkibida qanday moddalar saqlanadi? 
2. Valeriananing agrotexnikasi qanday bajariladi? 
3. Tog‗rayxon o‗simligi qanday parvarish qilinadi? 
4. Tog‗rayxon o‗simligiga qanday o‗g‗itlar solinadi? 
5. Valeriana va tog‗rayxonning qaysi organlari tibbiyotda ishlatiladi?
 
6. Dalachoy qaysi qismdan ko‗paytiriladi? 
7. Dalachoy o‗simligi necha marta sug‗oriladi.
9-amaliy mashg’ulot
 
Mavzu:
 
Ko’p yillik dorivor o‘simlikar (marvaridgul, ro’yan, qalampir 
yalpiz, limono’t) va ularni dala sharoitida vegetativ ko’paytirish usullari 

---

~ 44 ~ 
Mashg'ulotning maqsadi:
talabalar dars davomida ko‘p yillik dorivor o‗simliklar 
(marvaridgul, ro‘yan, qalampir yalpiz, limono‘t) va ularning vegetativ ko‘paytirish 
usullari bilan tanishish. 
Zarur narsalar:
 
yuqorida keltirilgan dorivor o'simliklarga doir gerbariylarr, 
plakatlar, vegetative organlarining xomashyo namunalari. 
Nazariy tushuncha
May marvaridguli 
-
Convallaria majalis
lolaguldoshlar (
Liliaceae
) oilasiga 
kiradi. Ko‗p yillik o‗t o'simlik. Balandligi 15-30 sm. Ildiz poyasi sudralgan, shoxlangan 
tugunlarida ko‗plab ildizlari bor. Er ustki qismida gul o‗qi o‗sib chiqqan. Gul o‗qining 
pastki qismida 3-6 ta och plyonkasimon tangachalar bilan qoplangan. Barglari ildiz 
atrofida 2 ba‘zan, ellipssimon, o‗tkir uchli tekis qirrali va yoysimon tomirlangan, 
uzunligi 10-20 sm, eni 4-8 sm ochiq yashil rangli, yuqori qismi ozgina qayrilgan. Gul 
o‗qi uch qirrali, yuqoriga qaragan, do‗ngsimon qayrilgan, lantsetsimon ildizoldi 
barglaridan o‗sib chiqqan. Gul o‗qi bir tomonga qayrilgan gullari yoqimli hidli, 6-20 ta 
miqdorda.
Gultojbargi oddiy, oq uzunligi 57 mm sharsimon qo‗ngiroq tekis, 6 ta qayrilgan 
tishchali, changchilari 6 donada, kalta yo‗g‗on ignali. Urug‗chasi bitta. Mevasi olovrang 
- qizil, sharsimon, ho‗l meva, urug‗lari yumaloq tuxumsimon, uzunligi 3-4 mm. 1000 
dona urug‗ining vazni 20 g. Aprel - iyulda gullaydi. Avgust - sentabrda meva tugadi. 
May marvaridgulining keng, tekis va yalangoch barg plastinkasi zax va 
nam, yoritilgan joylarda o‗sishga moslashgan ―kengbarg o‗simliklar‖ tipiga kiradi. May 
marvaridguli yevropaning katta hududlarida o‗sadi May marvaridguli o‗sadigan 
shimoliy hududlar Kolsk yarim orolidir.
Kimyoviy 
tarkibi.
 
May 
marvaridgul o‗ti 
tarkibida 
20 
ga 
yaqin 
glikozidlar, flavonoidlar, qumarinlar, efir moyi va boshqa moddalar bor. 
Ishlatilishi.
 
Tibbiyotda 
may 
marvaridgulining 
er 
ustki 
qismi 
bargi 
va 
guli 
ishlatiladi. 
Marvaridgul 
preparatlari 
yurak 
xastaligini 
davolovchi, 
o‗tkir 
sumnkali 
yurak 
kasalliklari 
va 
yurak 
porogida 
ishlatiladi.