Fanidan O’quv-uslubiy majmua

Oldindan ко 'ra bilish yoki ehtiyotkorlik tamoyili hisobotda aktivlar va foydani oshirib, majburiyatlami esa pasaytirib baholashga yo'l qo'ymaslikni taqozo etadi.
Natijada potensial yo'qotishlar yoki zararlami aks ettirish uchun korxonaga potensial foydani aks ettirishga qaraganda kam asos kerak bo'ladi. Ushbu tamoyilga muvofiq eng past darajada, ya’ni tannarx yoki bozor bahosi bo'yicha baholash qoidasiga rioya qilish kerak. Bu shuni bildiradiki, agar korxona o‘z aylanma mablag'larini bitta bahoda sotib olib, biroz vaqtdan so'ng esa uning bozor bahosi tushib ketsa, u holda uni hisobotda joriy bozor bahosi bo'yicha baholab, farqi joriy davming moliyaviy natijalariga olib boriladi. Agarda mazkur hisobot davrida aylanma mablag'larining bozor bahosi oshsa, korxona o'z aktivlarini ushbu bozor bahosi bo'yicha sotguniga qadar o'z hujjatlariga o'zgar- tirish kiritmaydi. Bunday yondashuv bozordagi vaziyatning o'zga- ruvchanligi va mulkdorlarning hamda xo'jalik faoliyati bilan bog'liq bo'lgan xavf-xatar(risk)lami buxgalteriya hisobida aks ettirishga imkon beradi. Demak, korxona o'z aylanma mablag'larini sotgunga qadar ulami ushbu ikkala bahodan past bahoda aks ettirishi lozim.
Shu bilan birga ushbu tamoyil yashirincha rezerv yaratishga yoki aylanma mablag'larini oshirib yuborishga huquq bermaydi. Chunk! moliyaviy hisobot betaraf va aniq bo'lishi lozim.
Mazmunning shakldan ustunligi tamoyiliga muvofiq xo'jalik muomalalari va boshqa turli xil iqtisodiy hodisalami hujjatlar va hisobotlarda o'zlarining iqtisodiy mazmuniga muvofiq namoyon bo'ladigan qilib aks ettirish lozim.
Ko 'rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi tamoyili, birinchidan, korxona faoliyati to'g'risidagi ma’lumotlaming boshqa korxonalar faoliyati to'g'risida o'xshash axborotlar bilan qiyoslanuvchanligini ta’minlaydi. Qolaversa, muayyan korxonada qo'llanilayotgan buxgalteriya hisobi metodlarida izchillik saqlanishi va shu bilan birga uning bir qancha hisobot davrlaridagi faoliyati to'g'risidagi ma’lumotlaming qiyoslanuvchanligini ham ta’minlaydi.
Ushbu tamoyil tegishli axborotdan foydalanuvchilarga korxona samaradorligi va moliyaviy holati rivojlanishining borishini aniqlashda yordam beradi. Ular turli xil korxonalaming moliyaviy hisobotlarini taqqoslash imkoniyatlariga ham ega bo‘lishlari lozim.
Ayni paytda ko'rsatkichlar qiyoslanuvchanligi zarurati unifikatsiyalangan hisob standartlarini kiritishga to'siq bo'lmasligi lozim. Agar korxonaning tasdiqlangan hisob siyosati o'rinlilik va aniqlikning sifat belgilariga muvofiq bo‘lsa, muomalalar shunday tarzda davom yoki hodisalami aks ettirish uchun hisobni shunday tarzda davom ettirish noqulay hisoblanadi.
Axborotdan foydalanuvchilar ilgari ma’lum bir muddat o'tgandan so'ng korxona moliyaviy holatini taqqoslashga zarurati tufayli moliyaviy hisobotlar oldingi davrlar uchun tegishli axborotlami aks ettirishi muhimdir.
Moliyaviy hisobotning betarafligi, uning har xil tafovutlardan xoli bo'lishi bilan izohlanadi. Agar moliyaviy hisobot ko'zda tutilgan natijaga erishish uchun qaror yoki fikr-mulohazalar qabul qilishga ta’sir ko'rsatadigan bo‘Isa, u holda betaraf hisoblanmaydi.
Betaraflik tamoyiliga muvofiq korxona tegishli davrlar uchun o‘z faoliyatining natijalari to‘g‘risida moliyaviy hisobot ko'rinishida manfaatdor organlarga hisobot berib turishi lozim.
Hisobot davri daromadlari va xarajatlarining muvofiqligi. Bu tamoyil faqat mazkur hisobot davrida daromad olish bilan bog'liq xarajatlargina shu hisobot davrida aks ettirilishini bildiradi. Agar xarajatlar va daromadlaming ayrim turlari o'rtasida bevosita bog'liqlikni aniqlash qiyin bo'lsa, u holda xarajatlar biron-bir qulay taqsimlash usuliga muvofiq bir necha hisobot davrlari o‘rtasida taqsimlanadi. Bunga misol qilib, bir necha yillarga taqsimlanadigan amortizatsiya xarajatlarini keltirish mumkin. Kelgusi davr xarajatlari ham shular jumlasidan bo'lib, ular qaysi davrlarda daromad keltirsa, shu davrlarda hisobga olinadi. Mazkur tamoyil hisoblash tamoyili bilan birgalikda ishlatilib, barcha daromadlar va shu daromadlami olish bilan bog‘liq xarajatlar bitta hisobot davrida hisobga olinishini ta’minlaydi. Masalan, agar sotishdan olingan tushum 2010-yilda hisobga olingan bo'lsa, sotilgan mahsulot tannarxi 2011-yilda aks ettirilishi mumkin emas.