Fanidan O’quv-uslubiy majmua

Belgi rekvizitlari hisob obyektlarini (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar b.) aks ettiradi.
Mazmun rekvizitlari hisob obyektining tavsifini ochib beradi (o'lchovi, navi, hajmi va b.).
Ahamiyatliligi bo'yicha rekivizitlar majburiy va qo'shimcha rekvizitlarga bo'linadi. Majburiy rekvizitlar har bir dastlabki hujjatda bo'lishi shart.

Mazmun rekvizitlari


Doimiy rekvizitlar

Rekvizitlami quyidagicha turkumlash mumkin (6.3-rasm).

Belgi rekvizitlari


Majburiy rekvizitlar


Qo'shimcha rekvizitlar

Hujjatlaming rekvizitlari
Shartli-doimiy rekvizitlar
O'zgaruvchan rekvizitlar

2. 
   rasm. Hujjatlar rekvizitlarining turkumlanishi.
   

Buxgalteriya hisobi to'g'risidagi qonunning 9-moddasiga muvofiq dastlabki hujjatlaming majburiy rekvizitlari quyidagilardir:

• 
  korxona(muassasa)ning nomi;
  
• 
  hujjatning nomi va raqami, u tuzilgan sana va joy;
  
• 
  xo'jalik operatsiyasining nomi, mazmuni va miqdor o'lchovi (natura holida va pulda ifodalangan holida);
  
• 
  mas’ul shaxslaming shaxsiy imzolari.
  

Shuningdek, 0‘zbekiston Respublikasining «Elektron hujjat aylanishi to'g'risidawgi qonunning 6-moddasiga muvofiq elektron hujjatning majburiy rekvizitlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Rckvizil (lot. Requisitium - talab qilinadrgan, zarur)
   

• 
  elektron raqamli imzo;
  
• 
  elektron hujjatni jo'natuvchi yuridik shaxsning nomi yoki elektron hujjatni jo'natuvchi jismoniy shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi;
  
• 
  elektron hujjatni jo'natuvchining pochta va elektron manzili;
  
• 
  hujjat yaratilgan sana.
  

Zarur hollarda hujjatlarga qo'shimcha rekvizitlar kiritilishi mum- kin. Bular: mazkur xo'jalik muomalasida ishtirok etayotgan korxona (tashkilot, muassasa, bank, xaridor) nomi va manzili xo'jalik muoma- lasining amalga oshirish uchun asos bo'luvchi hujjat va sh.o'.
Amal qilish muddatiga ko'ra rekvizitlar quyidagilarga bo'linadi:
v doimiy rekvizitlar;
✓ shartli doimiy rekvizitlar;
z o'zgaruvchan rekvizitlar.
Doimiy rekvizitlarga muayyan korxona doirasida uzoq vaqt davomida o'zgarmaydigan rekvizitlar kiradi. Doimiy rekvizitlar matbaa usulida bosilgan bo'ladi. Ularga asosan quyidagilar kiradi:
✓ korxonaning nomi va manzili;
/ hisob-kitob schoti; .
/ xodimlaming tabel raqamlari va b.
O'zgaruvchan rekvizitlarga xo'jalik muomalalarining vaqtinchalik miqdor va sifat mazmunini begilaydigan rekvizitlar kiradi. Bularga quyidagilami kiritish mumkin:
v xo'jalik muomalasining sodir bo'lgan vaqti;
s ishlab chiqarishga berilayotgan materiallar miqdori;
s xodimlarga hisoblangan ish haqi summasi va b.
Buxgalteriya hisobi kompyuterlashtirilgan sharoitda axborotlarga ishlov berish uchun dastlabki hujjatlaming rekvizitlari xos raqamlar bilan belgilangan (kodlashtirilgan) bo'lishi mumkin.
Dastlabki hujjatlar, agar ular mavjud standart (shakl) bo'yicha tuzilgan bo'lsa, hisobga qabul qilinadi. Hujjatning shakli deganda unda rekvizitlaming tarkibi va joylashtirilishi tushuniladi. Rekvizitlar tarkibi hujjatning tayinlanishi va unda aks ettiriladigan xo'jalik muomalasining mazmuniga bog'liq. Masalan, kassa kirim orderida quyidagi rekvizitlar bo'lishi lozim: pul mablag'larining kimdan olinganligi, asos, summasi, xo'jalik muomalasining sodir bo'lgan sanasi.
Buxgalteriya hujjatlari aks ettiriladigan xo'jalik muomalalarining mazmuniga ko'ra namunaviy shakl va maxsus shakldagi hujjatlarga bo'linadi.