Fanidan O’quv-uslubiy majmua

Shaklan tekshirish deb hujjatlaming to‘g‘ri rasmiylashtirilishi, barcha belgilangan rekvizitlami to'lg'azilishi; xo'jalik muomalasini amalga oshirish va hujjatlami rasmiylashtirish uchun mas’ul shaxslar- ning imzolari; xatolami tuzatish hollarida izohning mavjudligini tekshirishga aytiladi. Bunday tekshirishdan so'ng hujjatlar ariftnetik tekshirishdan o'tkaziladi.
Ariftnetik tekshirishda janAangan yig'indilaming to'g'riligi hamda miqdor, sifat va summaviy ko'rsatkichlaming to'g'ri aks ettirilganligi aniqlanadi. Birorta yo‘l qo'yilgan xato aniqlansa, hujjatlar ulami to'lg'azish uchun javobgar shaxslarga aniqlik kiritish uchun qaytariladi.
Qarama-qarshi tekshirish - bu bitta hujjatni boshqasi bilan taqqoslab tekshirish. Masalan, ish haqi bo'yicha hisoblashuv - to'lov tabeli ish vaqtini hisobga olish tabeli bilan; kassir hisoboti unga ilova qilingan kirim va chiqim orderlari bilan va h.k.
Hujjatlar puxta tekshiruvdan o'tkazilganidan so'ng qabul qilinadi va buxgalteriyada ishlanadi.
Hujjatlaming tekshirilganligi va qabul qilinganligini buxgalter hujjatlami qabul qilish reestrining nusxasida o'z imzosi bilan tasdiqlaydi. Tekshirilgan va qabul qilingan hujjatlar buxgalteriyada ishlanadi. Hujjatlami buxgalteriyada ishlash quyidagi bosqichlardan iborat


Taksirovka


Kondrovka

(6.5-rasm).
Guruhlash




Hujjatlami buxgalteriyada ishlash

So'ndinsh

5. 
   rasm. Hujjatlami buxgalteriyada ishlash.
   

Hujjatlami guruhlash - bu ulami mazmuniga ko'ra bir xil guruhlarga to'plashdir. U bir xil hujjatlar bo'yicha umumiy xulosa chiqarish imkonini beradi. Bu esa guruhlangan ma’lumotlami ishlatishni ancha osonlashtiradi.
Guruhlashning maqsadi har xil mablag'lar yoki manbalar bo'yicha ma’him davr uchun yig'ma (umumlashgan) ma’lumotlarga ega bo'lishdan iborat. Shu bilan birga dastlabki hisobni yuritish ham soddalashadi. Masalan, materiallar harakatiga doir hujjatlar har bir nomenklatura raqamining kirimi va chiqimi bo'yicha; kassa hujjatlari pul mablag'larining maqsadli tushumi va sarflanishi bo'yicha va h.k. guruhlanishi mumkin. Hujjatlami guruhlash maxsus jamlovchi yoki guruhlovchi vedomostlarda amalga oshiriladi.
Jamlovchi vedomostlar dastlabki hujjatlaming buxgalteriyaga kelib tushishiga qarab to'ldiriladi. Hisobot davri oxirida ularda tegishli ko'rsatkichlar bo‘yicha jami hisob-kitob qilinadi. Masalan, sotilgan mahsulotlami xaridorlar bo'yicha jo'natish jamlama vedomosti.
Guruhlovchi vedomostlar buxgalteriya hisobida aks ettiriladigan xo'jalik muomalalari to'g'risidagi ma’lumotlami bir tizimga keltirish uchun tuziladi. Ular ma’lum belgilari bo'yicha tanlangan hujjatlardan ma’lumotlami o'tkazish bilan bir vaqtda to'ldiriladi. Masalan, butun korxona bo'yicha hisoblangan ish haqi va ushlanmalar turlari bo'yicha guruhlash vedomosti.
Hujjatlarni taksirovka qilish ularda ko'rsatilgan natural va mehnat o'lchovlarini umumlashtiruvchi pul o'lchoviga o'tkazishni nazarda tutadi.
Agar xo'jalik muomalasi natural o'lchovlarda (metr, kg, dona va h.k.) ifodalangan bo'Isa, ulaming miqdori bir birligining bahosiga ko'paytiriladi. Masalan, limit-zabor vedomostlarini taksirovka qilish.
Agar hujjatlarda mehnat o'lchovlari (soat, ish kuni) ko'rsatilgan bo'lsa, u holda vaqt birligining qiymatiga ko'paytiriladi. Masalan, ish vaqtini hisobga olish tabelidagi ishlangan vaqt bo'yicha ish haqi hisoblash. Hujjatlar taksirovka qilingandan so'ng aloqa qiluvchi schotlar va xarajat moddalari bo'yicha kontirovka qilinishi kerak. Kontirovka qilish usullari buxgalteriya hisobining korxonada qo'llaniladigan shak- liga bog'liq.