Farg’ona politexnika instituti Kimyo texnalogiya fakulteti 70-21- nngqit guruh talabasi Qo’chqarov Ahrorbekning Kimyoviy injeneringda modellashtirish fanidan tayorlagan Taqdimoti

Farg’ona politexnika instituti Kimyo texnalogiya fakulteti 70-21- NNGQIT guruh talabasi Qo’chqarov Ahrorbekning Kimyoviy injeneringda modellashtirish fanidan tayorlagan Taqdimoti

Mavzu:Texnologik jarayonlarni

optimallashtirish asoslari.

Texnologik jarayonlarning optimallashtirish asoslari.

Reja:

• Texnologik jarayonlarni modellashtirish va optimallashtirish asoslarining tarixi va rivojlanish tendensiyalari.
• Sanoat korxonalarida ishlatiladigan kompyuterli modellar to‘g‘risida umumiy ma’lumot.
• Texnologik jarayonlarni modellashtirish sohasidagi respublikamizdagi islohotlar natijalari, hududiy muammolar va ilm-fan, texnika va texnologiya yutuqlari. Fanning vazifalari.
• Matematik modellashtirish masalasini umumiy qo‘yilishi.
• Modellashtirishning falsafiy masalalari.
• Fizik va matematik modellashtirish.

Texnologik jarayonlarni modellashtirish va optimallashtirish asoslarining tarixi va rivojlanish tendensiyalari

O'zbekiston respublikasining iqtisodiy rivojlanishi, bozor munosabatlariga o'tish ishlab chiqarishni faollashtirish, ularning samaradorligini oshirish va ilmiy- texnik taraqqiyotni jadallashtirishdan iborat. shu bilan birga, mamlakatimizda ham, chet elda uzoq muddatli iqtisodiy rivojlanish istiqbollari bugungi kunda ilmiy asoslarning rivojlanishi va energiya resurslarini tejaydigan tarmoqlarni yaratish uchun texnologik tamoyillarni keng qo'llash kabi sohalar bo'yicha belgilanadi, mavjud uskunalarning birligini oshiradi.

Respublikaning kimyo, biokimyoviy va neft-kimyo sanoatida yangi ishlab chiqarishlarni rekonstruktsiya qilish va ishga tushirishga quyidagilar kiradi:

• Maxsus texnika, moddiy va ma'naviy jixozlar va asbob-uskunalarning iskirishi sababli modernizatsiya qilish zaxiralarining yo'qligi
• Mamlakatni ilgari boshqa mamlakatlardan etkazib berilgan mahsulot bilan ta'minlash zarurati.

Sanoat korxonalarida ishlatiladigan kompyuterli modellar to‘g‘risida umumiy ma’lumot

Tabiiyki, kimyoviy-texnologik jarayonlarni jadal rivojlantirishning bunday yangi usullari juda murakkab ilmiy tadqiqot ob'ektlari bo'lib, shuning uchun tadqiqot va rivojlantirishni amalga oshirish uchun tegishli metodologiyani ishlab chiqish va ulardan foydalanish zarur. Ushbu uslubiy zarur vaqt va xarajatlar bilan talab qilingan ishonchning yakuniy natijalarini olish imkonini beradi. Eksperimental dizayn nazariyasiga asoslanib, o'rganilayotgan ob'ektlarni modellashtirish usullarini o'z ichiga olgan yangi samarali tadqiqot usullari bunday uslubiyot uchun ishonchli asos bo'lishi kerak. Ushbu fanning maqsadi texnologik jarayonlarni matematik modellashtirish muammolarini hal qilish, shuningdek texnologik jarayonlarni tartibga soluvchi qonunlarni o'rganish bo'yicha ilmiy-tadqiqot ishlarining nazariy asoslari va usullarini yaratishdan iborat.

Murakkab KTTning o'ziga xos xususiyati uning o'ziga xos belgilariga qarab alohida-alohida funktsional nim tizimlarga bo'linishi ehtimoli mavjudligidadir. Ko'p hollarda, murakkab jarayonning juda murakkabligi murakkab dinamik tizimni alohida, mahalliy elementlarga ajratish imkonini beradi. Odatda, MKTT
uchun kimyoviy texologiyaning
odatdagi jarayonlari sodir
bo'ladigan alohida qurilmalar
(kimyoviy reaktor, distillash
ustuni, absorber,issiqlik
almashinuvi va boshqalar)
element sifatida qabul qilinadi. SRRP kompleksi modellashtirish kompleksining muammolarini echish uning elementlarining matematik modellari,tizimning ishlashi va iqtisodiy
Kimyoviy texnologiyalarning jarayonlari – bu murakkab fizikaviy – kimyoviy tizimlar, ular ikki xil determinantli - stoxastik tabiatga hamda fa’zo va vaqtda o‘zgaruvchi qiymatlarga egadir. Ularda qatnashuvchi moddaning oqimlari quyidagidek: ko‘p fazali va ko‘p komponentlidir. Fazaning har bir nuqtasida va fazalar chegarasida jarayon o‘tish davrida impuls, energiya va massaning eltishi bo‘lib o‘tadi.Umuman butun jarayon konkret geometrik xarakteristikaga ega bo‘lgan apparatda bo‘lib o‘tadi.

• Matematik modellash o‘ziga uchta o‘zaro bog‘langan bosqichlarni qamrab oladi:
• o‘rganilayotgan ob’ektni matematik tavsifini tuzish;
• matematik tavsifi tenglamalar tizimini echish usulini tanlash va modellashtiruvchi dastur shaklida uni joriy qilish;
• modelning ob’ektga monandligi (adekvatligi)ni aniqlash.

Jarayonlar uchun aniq matematik tavsifi bo‘lgan matematik modellash usulini aniq matematik jarayonlar xususiyatlarini o‘rganishda qo‘llashadi. Matematik tavsifi mukammallik darajasiga bog‘liqligiga qarab, ikkita chegaraviy hodisani ajratishimiz mumkin: 1. Modellashtirilayotgan jarayonning barcha asosiy tomonlarini tavsiflaydigan tenglamalar to‘la tizimi va bu tenglamalarning barcha soniy qiymatlari ma’lum;

2. Jarayonning to‘la matematik tavsifi yo‘q.

• Shunday qilib, model bilan o‘tkazilgan tajribalar natijalari bo‘yicha biz ish sharoitidagi originalning xulqini miqdoriy bashorat qilishimiz kerak. Ishlab chiqarishdagi modellash ob’ektlari deganda quyidagilarni tushunish kerak:
• Texnologik tizimlar(TT)- bu texnologik jihozlarning bo‘laklari, avtomatik liniyalar, moslashuvchan ishlab chiqarish tizimlar(MIChT).
• Texnologik jarayonlar(TJ).
• Texnologik uskunalar ishlayotganda yuz beradigan fizikaviy va kimyoviy jarayonlar(FKJ).