Феъл сыз туркуми



Yüklə 0,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə29/39
tarix05.01.2023
ölçüsü0,57 Mb.
#78522
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   39
Феъл сыз туркуми

1. O'tgan zamon sifatdoshi.  
O'tgan zamon sifatdoshi predmetning nutq so'zlagan vaqtdan ilgari 
bo'lgan harakat belgisini anglatadi. O'tgan zamon sifatdoshi fe'l negiziga –gan (-
kan, -qan) qo'shimchalarini qo'shish bilan yasaladi. Masalan: O'qigan, ekkan, 
chiqqan kabi. O'tgan zamon sifatdoshining ba'zi turlari sifatdoshdan hosil 
qilinadi. Masalan: o'qiganman, borgan edim kabi. Eski adabiy tilda o'tgan 
zamon sfatdoshi –mish, -dik qo'shimchalari bilan ham yasalgan. Bu 
qo'shimchalar hozir ham uchraydi. Masalan: Bobom shu kuni yuz yoshga 
to'lmish (G'.G'.), E yorim, sevgilim obod ro'zg'orim (E. J.).  
2. Hozirgi zamon sifatdoshi.  
Hozirgi zamon sifatdoshi –yotgan va –vchi (-uvchi) qo'shimchalari bilan 
yasaladi. Hozirgi zamon sifatdoshi predmetning nutq so'zlagan vaqtda davom 
etayotgan harakat belgisini anglatadi. Bulardan birinchi yot fe'lining o'tgan 
zamon sifatdoshi formasi bo'lib, hozir sifatdosh yasovchi qo'shimcha vazifasini 
bajaradi. U –a (-y) bilan yasalgan ravishdoshga qo'shiladi. Bor-a-yotgan, kel-a-
yotgan, o'qi-yo-tgan kabi. 
Oxirgi unli fe'l negiziga –vchi, undosh bo'lgan fe'l negizigi –uvchi 
qo'shimchasini qo'shish bilan yasalgan sifatdosh predmetga doim xos bo'ladigan 
harakat belgisini anglatadi. Masalan: aytuvchi, keluvchi, bo'luvchi kabi.
Bu forma ba'zan hozir ham poeziyada uchraydi. Masalan: Kulimsirab 
turguvchi toleing porloq (G'.G'.). Hozirgi zamon sifatdoshining – yotgan 
orqali yasalgan formasi tuslanmaydi, ammo egalik va kelishik qo'shimchasini 
oladi. Masalan: o'qiyotganimda, o'qitayotganingda kabi. –vchi, (-uvchi) bilan 
yasalgan formasi esa tuslanadi: ishlovchiman, ishlovchisan kabi. 
Sifatdoshning bu turi otlashishga moyildir. Masalan: uchuvchi, yozuvchi

Yüklə 0,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin