BIRGALIK NISBAT
|
HARAKAT NOMI
|
Undan so‘ng zamon, mayl, shaxs-son qo‘shimchalari qo‘llanadi.
|
Undan so‘ng egalik, kelishik, ko‘plik qo‘shimchalari qo‘llanadi.
|
Ishlashdi, ishlashaylik
|
Ishlashni, ishlashlari
|
ESLATMA. Aniq, o‘zlik, orttirma nisbat qo‘shimchalari zamon, shaxs-son qo‘shimchalarisiz ham qo‘llana oladi. Masalan, ko‘r – aniq nisbat, ko‘rin – o‘zlik nisbat, ko‘rsat – orttirma nisbat. - ESLATMA. Aniq, o‘zlik, orttirma nisbat qo‘shimchalari zamon, shaxs-son qo‘shimchalarisiz ham qo‘llana oladi. Masalan, ko‘r – aniq nisbat, ko‘rin – o‘zlik nisbat, ko‘rsat – orttirma nisbat.
- Majhul va birgalik nisbat shakllari esa zamon hamda shaxs-son qo‘shimchalari bilan qo‘llanadi. Masalan, ko‘rildi (majhul nisbat), ko‘rishdi (birgalik nisbat) fe’llarini ko‘rish, ko‘ril deb bo‘lmaydi.
Bir fe’l asosiga birdan ortiq nisbat qo‘shimchalari qo‘shilishi mumkin. Bunda fe’lning qaysi nisbatda ekanligi oxirgi nisbat qo‘shimchasiga qarab belgilanadi: bezadi – aniq nisbat; - Bir fe’l asosiga birdan ortiq nisbat qo‘shimchalari qo‘shilishi mumkin. Bunda fe’lning qaysi nisbatda ekanligi oxirgi nisbat qo‘shimchasiga qarab belgilanadi: bezadi – aniq nisbat;
- bezandi – o‘zlik nisbat;
- bezantirdi – orttirma nisbat;
- bezantirildi – majhul nisbat.
Ba’zi fe’llar tarkibida birgalik nisbatining –sh (-ish), o‘zlik nisbatining –n (-in) shakllari fe’l o‘zagi yoki fe’l yasovchi –la qo‘shimchasi bilan yaxlitlanib bir butunlikni hosil qiladi va ularga ANIQ NISBAT shaklida qaraladi. Masalan, birlashmoq, salomlashmoq, faxrlanmoq, ikkilanmoq, xo‘rsinmoq, o‘rganmoq, o‘rgatmoq, solishtirmoq kabi. - Ba’zi fe’llar tarkibida birgalik nisbatining –sh (-ish), o‘zlik nisbatining –n (-in) shakllari fe’l o‘zagi yoki fe’l yasovchi –la qo‘shimchasi bilan yaxlitlanib bir butunlikni hosil qiladi va ularga ANIQ NISBAT shaklida qaraladi. Masalan, birlashmoq, salomlashmoq, faxrlanmoq, ikkilanmoq, xo‘rsinmoq, o‘rganmoq, o‘rgatmoq, solishtirmoq kabi.
Dostları ilə paylaş: |
