|
Dialektikanın əsas kateqoriyaları. Kateqoriya anlayışı. Fəlsəfi kateqoriyalar ilə ümumelmi anlayışların nisbəti. Dialektikanın kateqoriyalarının qnoseoloji və metodoloji funksiyaları
Təkcə, xüsusi və ümumi kateqoriyaları. Mahiyyət və hadisə. Hadisə mahiyyətin ifadəsidir. Mahiyyət ilə hadisənin qarşılıqlı əlaqəsi. Zahirilik (görünüş) anlayışı. İdrakın hadisədən mahiyyətə doğru qanunauyğun yolu
Tam və hissə kateqoriyaları. Bütövlük prinsipi. Bütövlüyün əsas tipləri: qeyri-mütəşəkkil, mütəşəkkil və üzvi bütövlüklər. Sistem, struktur və element anlayışları. Sistemlərin növləri. Sistemli-struktur təhlil metodu. Onu tarixi yanaşma ilə əlaqələndirməyin zəruriliyi
Məzmun və forma kateqoriyaları və onların vəhdəti. İnkişafda məzmunun aparıcı rolu. Formanın nisbi müstəqilliyi və onun məzmuna fəal təsiri. Diaqnostika, səbəb və nəticə kateqoriyaları, onların dialektikası. Səbəbiyyət əlaqəsi və funksional əlaqə. Birmənalı və ehtimallı səbəb-nəticə əlaqələri. Səbəb və vəsilə (bəhanə). Determinizm prinsipi. Determinizmin tarixi formaları. Səbəbiyyət və məqsədəuyğunluq. Gerçəkliyin müxtəlif sahələrində determinizmin təzahür xüsusiyyətləri
Zərurət və təsadüf kateqoriyaları. Onların daxili və xarici səbəblərlə əlaqəliliyi. Təsadüf zərurətin ifadə forması və tamamlanmasıdır. Üzvi aləmin təkamülündə təsadüflərin rolu. İctimai inkişafda təsadüflər, onların tarixi qanunauyğunluq ilə əlaqəsi. Fatalizm və taleyə inam. Volyuntarizm
Zərurət və təsadüf kateqoriyalarının praktiki fəaliyyətdə rolu. Azadlıq və məsuliyyət
İmkan və gerçəklik, onların qarşılıqlı münasibətləri. İmkanın növləri: formal və real imkan. Ehtimal anlayışı. Ehtimal imkanın reallaşması dərəcəsidir. İmkanın gerçəkliyə çevrilməsində obyektiv şəraitin və subyektiv amillərin rolu
Dostları ilə paylaş: | 
