Fənn: Çıxan protezlərin hazırlanma texnikası Şöbə: “Ortopedik stomatologiya” 2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci

Fənn: Çıxan protezlərin hazırlanma texnikası 

 

Şöbə: “Ortopedik stomatologiya” 

2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 

 30 

 

MÖVZU  18.  

Funksional  ölçülərin  təsnifatı  və fərdi  qaşığın hazırlanma  texnikası 

 

Kənarları qapayan klapan protezin yaxşı fiksasiyası üçün əsas şərtdir. Klapanın yaranması üçün 

protez yatağı toxumaları və sərhədlərinin ölçüsü alınır. Ölçü protez yatağı toxumalarını kompressiya 

(sıxılma) halında və onsuz əks etdirməlidir. Bu kimi mürəkkəb məsələlər funksional ölçünün köməyilə 

həll olunur. 

Ölçünün  anatomik  və  funksional  ölçülərə  bölünməsi  şərtidir.  Anatomik  ölçü  standart  qaşıqla 

alınır və protez yatağı toxumalarının statik vəziyyətini əks etdirir. Anatomik ölçü E.İ.Qavrilova görə 

də  alına  bilər  -  bu  dişsiz  çənələrin  ilk  (istiqamətləndirici)  ölçüsüdür.  Belə  ölçü  protezin  gələcək 

yatağının toxuma relyefini, eləcə də kənar toxumaları əks etdirir. Ölçü bütün ölçü kütlələri ilə alına 

bilər. Ölçüdən model tökülür, sonra sərt fərdi qaşıq hazırlanır. 

Tam lövhəli protez ağız boşluğuna yerləşdirilərək çeynəmə təzyiqini qəbul edir. Təzyiq selikli 

qişaya ötürülür, selikli qişa sıxılır və təzyiqi sümüyə ötürülür.  

Protez hazırlanarkən çalışmaq lazımdır ki, o, selikli qişaya eyni bərabərdə təzyiq etsin. Bu, o 

zaman əldə edilir ki, protez bazisi əvvəlcə yumşaq, sonra sərt selikli qişaya təzyiq edir. Selikli qişanın 

qeyri-bərabər hərəkiliyi və ölçü materiallarının tərbiqi ilə əlaqədar ortoped qarşısında bir sıra məsələlər 

durur:  protez  yatağı  toxumalarının  deformasiya  dərəcəsi,  bu  və  ya  digər  situasiyada  hansı  ölçü 

materialının tətbiqi. 

Selikli  qişanın  dəqiq  relyefini  əvvəlcə  gips  model, sonra  isə  protez  üzərində  almaq  mümkün 

deyil. Universal ölçü materialı yoxdur və hər materialın tətbiqinə ayrıca göstərişlər var.  

Protez yatağı toxumalarının arzuolunmaz reaksiyasının qarşısını funksional ölçülərlə almaq olar. 

Funksional  ölçü  alma  metodu  H.Şrott (1864)  tərəfindən  təklif olunmuşdur.  Şrott  anatomik ölçü  alıb, 

model tökür, modelə görə metal ştamp və  kontrştamp hazırlayırdı, onların üzərində yuxarı  və aşağı 

çənələrin metal fərdi qaşıqlarını ştamplayırdı. Qaşıqlar yaylarda birləşdirilirdi. Sonra qaşıq qızdırılmış 

quttaperça  ilə  doldurulur,  model  üzərinə  oturdulub    sıxılır,  quttaperçanın  artıqları  kəsilirdi.  Qaşıq 

xəstənin ağız boşluğuna daxil edilib, çənələr düzgün münasibətə gətirilir, xəstəyə danışmaq, oxumaq, 

ağzı açıb-qapamaq və s. təklif olunurdu. Bu zaman qaşığa toxunan yay və toxumaların təzyiqi ölçünün 

kənarlarını formalaşdırırdı. Qaşıq ağız boşluğunda 30-40 dəq, bəzən 1 sutka qalırdı. 

Şrott metodu mürəkkəb olduğu üçün geniş yayılmadı. T.Momme (1897) bu metodu modifikasıya 

etdi.  O,  əvvəl  anatomik  ölçüdən  protez  hazırlamağı,  sonra  isə  protezin  kənarlarını  kəsib,  əvəzinə 

yumşalmış  nəm  quttaperça  qatı  çəkməyi  təklif  edirdi.  Xəstəyə  funksional  yolla  kənarların  əmələ 

gəlməsi  üçün  belə  protezdən  1-2  gün  istifadə etmək  təklif olunurdu.  Sonra  protezlər  küvetə  gipslənir 

və quttaperça vulkanlaşdırılmış bazis kauçuku ilə əvəz olunurdu.  

Sonralar A.Kantaroviç (1924) dişsiz çənələrdə fiziki-bioloji fiksasiya metodunu işləyib hazırladı. 

Metodun  məğzi  ağız  boşluğunun  hərəkətli  toxumalarının  protezə  toxunması  şəraitində  protez 

sərhəddinin funksional vəziyyətdə qurulması və funksional yüklənmə momentində protez altında aşağı 

təzyiqli  sahələrinin  yaradılmasından  ibarətdir.  Bu  yalnız  kompression  ölçü  alındıqda  mümkündür. 

A.Kantoroviç  metodunun  100-dən  çox  variantı  var.  Bütün  müəlliflər  qeyd  edir  ki,  fərdi  qaşıq 

hazırlamaq üçün yaxşı anatomik ölçü tələb olunur. 

Herbst sınağına uyğun fərdi qaşığın kənarları formalaşdırılır. (əslində metod ilk dəfə Fonet və 

Tuller  tərəfindən  1936-cı  ildə  təklif  olunmuşdur,  Herbst  1957-ci  ildə  bir  sovet  jirnalında  məlumat 

vermişdir). 

 

Aşağı çənədə 5 nümunədən istifadə olunur: 

1.  Udqunma  və  ağzın  geniş  açılması.  Qaşıq  udqunmada  atılırsa,  kənarı  selikli  qişa  qabarından 

çənə-dilaltı  xəttə  qədər  qısaldılır.  Ağzın  açılması  zamanı  qaşıq  yerini  dəyişərsə,  kənarları  qabardan 

gələcək  I  molyarın  yerinə  qədər  qısaldılır.  Qaşığın  ön  tərəfi  qalxırsa,  köpəkdən  köpəyə  qədər 

vestibulyar kənar qısaldılır. 

2.  Dilin  dodaqları  yalamaqla  yanlara  hərəkəti.  Qaşıq  qalxarsa,  çənə-dilaltı  xətt  üzrə  kənarlar 

qısaldılır.  

---