FəNN: makroiQTİsadiyyat

Mötədil (mülayim) inflyasiya dövründə qiymətlər il ərzində 10%-dan çox artmır, pulun alıcılıq qabiliyyəti demək olar ki, dəyişmir. Qərb ölkələrində buna heç bir narahatlıq doğurmayan normal hal kimi baxırlar.
Qiymətlərin qalxması il ərzində iki və daha çox rə-qəmli ədəd­lərlə ifadə olunduqda buna "çaparaq" inflyasiya deyilir. Bu zaman mü­qa­vilələr qiymətlərdəki dəyişkənliklə əlaqələndirilir, pul kütləsi sürətlə əmtəələrdə maddiləşdirilir. Inflyasiya iqtisadiyyat üçün təhlükə tö­rətdiyinə görə onun əleyhinə tədbirlər görülməsi tələb olunur.
Hiperinflyasiya zamanı qiymətlər çox sürətlə artır, onunla əmək haqqı arasında çox böyük fərq əmələ gəlir, iri müəssisələr nəinki mənfəət əldə edir, əksinə zərərlə işləyirlər, iqtisadiyyat iflic vəziyyətinə düşür, adamlar əllərində olan pulu əmtəələrdə maddiləşdirməyə çalışır, təsərrüfat əlaqələri pozulur, barter sövdələşmələrinə üstünlük verilir, biz­neslə məşğul olmaq fayda vermir. Odur ki, istehsal ixtisar olunur, xarici əlaqələr azalır, firmadaxili təsərrüfatçılığın ünsürləri arasında uy­ğunsuzluqlar əmələ gəlir.
Tarazlaşdırılan inflyasiyada müxtəlif əmtəə qrupları-nın qiy­mət­­ləri nisbətən sabit qalır, tarazlaşdırılmayan inflyasiyada isə, əksinə, dəyişir.
Tarazlaşdırılan inflyasiya bizneslə məşğul olmaq üçün qorxulu de­yildir. Bu zaman yalnız qiymətləri vaxtaşırı artırmaq lazım gəlir. Mən­fəətin itirilməsi təhlükəsi isə qiymətlərin artırılmasının axırıncı pil­ləsində dayanan sahibkarlar üçün qalmış olur. Bu, birinci növbədə in­tensiv xarici kooperasiya əlaqələrinə əsaslanan və mürəkkəb məh­sul­lar istehsal edənlərə aiddir.
Tarazlaşdırılmayan inflyasiya o deməkdir ki, xam-mal və mate­rialların qiymətləri son istehlak məhsullarının qiymətlərinə nisbətən da­ha sürətlə artır. Bu, bizneslə məşğul olmaq üçün təhlükə törədir. Kapi­talın tətbiq olunduğu sahələrin seçilməsində çətinlik yaradır, belə bir şə­raitdə sənaye inkişaf etmir, yalnız az sayda möhtəkirlik – vasitəçilik əməliyyatları mümkün olur.
Gözlənilən və gözlənilməyən inflyasiyalar da bir-birindən fərq­lənir. Gözlənilən inflyasiya dedikdə qabaqca-dan proqnozlaşdırılan in­flya­siya nəzərdə tutulur. Gözlənil-məyən inflyasiya isə adından görün­düyü kimi, qabaqcadan onun olub-olmaması haqqında proqnoz ve­rilmir.
Tarazlaşdırılan və gözlənilən inflyasiyalar iqtisadiy-yata ziyan vurmur. Çünki onları qabaqcadan proqnozlaş-dırmaq mümkün olduğuna görə müəyyən tədbirlər görülə bilər və görülür. Tarazlaş­dırıl­ma­yan və gözlənilməyən infl-yasiyalar isə olduqca təhlükəlidir və iqti­sa­diyyata böyük ziyan vururlar.