Məhsulun həyat dövrü modeli. Bu, firmaların inkişafı nəzəriyyəsi əsasında amerika iqtisadçısı R.Vernon tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Bu modelə uyğun olaraq yeni məhsul öz "həyatında" aşağıdakı mərhələlərdən keçir: 1) Məhsulun bazarda irəlilədilməsi; 2) Satışın artması; 3) Yetkinlik mərhələsi; 4) Bazarın həmin məhsulla doldurulması; 5) Satışın azalması.
Məhsulu ilk dəfə istehsal edən firmalar üçün onun beynəlxalq miqyasda həyat dövrü bir qədər başqa cürdür. Bunu aşağıdakı kimi müəyyən etmək olar: 1) Yeni məh-sulun istehsal və ixrac olunması; 2) Xarici rəqiblərin eyni məhsuldan istehsal etmələri və onların bazarlarda (hər şey-dən əvvəl öz ölkələrinin bazarlarında) irəlilədilməsi ; 3) rə-qiblərin üçüncü ölkələrin bazarlarına çıxmaları və buna uy-ğun olaraq məhsulu ilk ixrac edən ölkədən məhsul ixracının azalması; 4) rəqiblərin, yeni məhsulu ilk istehsal edən ölkə-lərin bazarlarında görünməsi.
Əlbəttə, qabaqcıl texnologiyaya sahib olan firmanın istehsal etdiyi yeni məhsul digər firmalar tərəfindən də bu-raxıldıqda o, başqa bir yeni məhsul buraxmağa meyl göstərə bilər. Lakin ixrac üçün təhlükə yarandıqda vəziyyətdən çıx-maq məqsədilə başqa yoldan – məhsulun istehsalını xaricdə təşkil etmək yolundan istifadə olunması da mümkündür. Bu, məhsulun həyat dövrünü uzatmağa imkan verir. Həm də qeyd etmək lazımdır ki, məhsul istehsalının artırıldığı və yetkinlik mərhələlərində "istehsal xərcləri" adətən azalır ki, bu da qiymətlərin aşağı müəyyən olunmasına və beləliklə də ixrac olunan məhsulların miqdarının artmasına səbəb olur. Digər tərəfdən, məhsulu ixrac etməkdənsə, onun istehsalının xaricdə təşkili iqtisadi cəhətdən daha sərfəlidir. Bu, onunla əlaqədardır ki, məhsulun istehsalı xaricdə təşkil olunduqda dəyişən xərclər azalır, gömrük sərhədlərindən yan keçmək imkanları artır, xarici inhisarlarla mübarizədə mövqelər möhkəmlənir və i.a.
Dostları ilə paylaş: |
