Fesil-11. indd

11.1.2 İqlim Dəyişmələri həqiqətdir, yoxsa boş iddia?
Sakit Okeanda yerləşən İster Adası dünyanın ən ucqar nöqtələrindən biridir. Vaxtilə böyük bir sivilizasiyanın məskəni olan həmin adada indi yalnız vulkan kraterində yerləşmiş nəhəng daş abidələr qalmaqdadır. Bu sivilizasiya ekoloji resursların istismarı nəticəsində məhv olmuşdur. Qəbilələr arasındakı rəqabət nəticəsində meşələrin sürətlə qırılması, torpaq eroziyası və adada yuva salmış faunanın tələf edilməsi burada insan həyatını təmin edən qida və kənd təsərrüfatı sistemlərini məhv etmişdir. Təhlükənin qarşısının alınması üçün tədbirlərin görülməsi zərurəti gec başa düşülmüş və fəlakətin qarşısını almaq mümkün olmamışdır.
İster Adası nümunəsi birgə ekoloji resursların idarə olunmasında iflasın nəticələrini bariz şəkildə nümayiş etdirir. İqlim dəyişmələri bu hekayənin XXI əsrdəki qlobal versiyasıdır. Hekayələr arasında yalnız bir fərq var. İster Adasının sakinlərindən fərqli olaraq, bizim əlimizdə qarşıda duran problemlə əlaqədar faktlar və onun həll etmək üçün resurslar vardır. Ən əsası, artıq dünya ictimaiyyətinin əksəriyyəti dərk edir ki, əgər mövcud həyat tərzi və normalar dəyişdirilməsə bizi qarşıda nə gözləyir.
İqlim dəyişmələri insan inkişafına bir başa təhlükədir. İqlim dəyişmələri dünyanın bütün ölkələrində və hər kəsə təsir göstərir. Lakin dünyanın yoxsul insan təbəqələri iqlim dəyişmələrinə daha həssasdırlar. Onlar təhlükənin bir addımlığında dayanır və ona qarşı mübarizə aparmaq üçün çox az resursa malikdirlər. İqlim dəyişmələri Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə (MİM) nail olmaq yolunda müxtəlif əngəllər yaradır, ölkələr daxili və arasında bərabərsizliyi artırır. Əgər məsələyə vaxtında diqqət yetirilməsə iqlim dəyişmələri gələcəkdə nəinki zəif inkişaf etmiş ölkələri, hətta varlı ölkə və gələcək nəsilləri də ağuşuna alacaqdır.
Sevindirici haldır ki, iqlim dəyişmələri problemi indi təkcə elmi cəmiyyəti deyil, adi insanları, hökumət nümayəndələrini və siyasətçiləri də narahat etməyə başlamışdır. Təqribən 10 il bundan əvvəl iqlim dəyişmələrinin həqiqətən də baş verdiyinə tərəddüdlə yanaşan, hətta onu inkar edən və sıralarında dünyaca tanınmış ictimai və elmi xadimləri birləşdirən “skeptiklər cəbhəsi” mövcud idi. Böyük şirkətlər tərəfindən maliyyələşdirilən və mətbuat tərəfindən dəstəklənən skeptiklər cəbhəsi ictimai fikrin formlaşdırılmasında böyük rol oynayırdı. İndi isə hər hansı ciddi iqlimşünas alim iqlim dəyişmələri probleminin aktual, təhlükəli problem olduğunu qəbul edir və onun atmosferə CO₂ qazının atılması ilə əlaqədar olduğunu dərk edir.
Əsas maneə isə elmi faktların mövcudluğuna baxmayaraq qlobal müstəvidə bu istiqamət üzrə zəruri tədbirlərin görülməsi üçün mövcud siyasi iradənin aşağı olmasıdır. Keçən dövr ərzində dünya ölkələrinin əksəriyyəti iqlim dəyişmələrinin təsirinin azaldılması istiqamətində düşünülmüş tədbirlər planı icra etmir. Atmosferə atılan CO₂ isə havada uzun müddət qalmaq potensialına malikdir. Yəni əgər biz bu gün külli miqdarda karbon qazının havaya atılmasının qarşısını alsaq da, atmosferdəki mövcud istilikxana qazları Yer Kürəsinin iqliminə hələ uzun müddət təsir edəcəkdir.