Fesil-12. indd
Dövlət büdcəsində neftdən əldə edilən gəlirlər rolu və bu
Yüklə 28,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 12: D (
|
12.3.2. Dövlət büdcəsində neftdən əldə edilən gəlirlər rolu və bu
sahənin çağırışları Neft və başqa resurslardan əldə edilən gəlirlərin təkrar investisiya kimi qoyulması üçün Azərbaycanın Dövlət Neft Fondu (SOFAS) yaradılmışdır. Tə % Məktə % Orta % Texnik
% Ali % Digər
% Cəmi Mənbə: D
əhsil səviyyəs əbəqədər və ib ki-peşə Dünya Bank, si btidai
Azərbaycan D 2006
7.4 59.2
4.7 7.0
21.7 100
Dövlət Statisti 2007
6.9 60.7
5.2 7.9
19.3 100
ika Komitəsin Ümumi təhs 200 6.4
51. 4.5
8.7 28.
100 nin məlumatla sil xərcləri 08
4 … 6 …
5 … 7 …
7 … 0 …
arna əsasən 2009
… … … … … … 2010 … … … … … … Mənbə: D
Şəkil 12: D ( Dünya Bankn Dövlətin təhs (ÜDM %-i) nn inkişaf gös sil xərcləri stəriciləri üzrəə məlumat baz Şəki (bü zas
il 13: Dövlət ütün dövlət x tin təhsil xər xərclərinin % rcləri %-i) 381 Göründüyü kimi, 2005-ci ildən sonrakı dövrdə neft satışından əldə olunan gəlirlərin dövlət büdcəsi üçün böyük əhəmiyyəti olmuşdur. Fonddan dövlət büdcəsinə ayrılan pul vəsaitlərinin payı, 2005-ci ildə 12-14%, 2010-cu ildə isə təxminən 50% təşkil etmişdir. Dövlət büdcəsinə daxilolmaların yüksək templə artması infrastruktur və sərmayə layihələri üçün dövlət xərclərini artırmağa imkan vermişdir. Belə məsrəflərin sürətlə artımı fonunda təhsil və səhiyyə xərclərinin dövlət büdcəsində payı 2005-ci ildəki 22%-dən 2010-cu ildə 17%- dək aşağı düşmüşdür. Bununla yanaşı, hökumət nəzərə alır ki, stabil artıma və insan kapitalının in- kişafının nail olmaq üçün dövlət xərclərlərinin və investisiyaların prioritetlərinin yenidən nəzərdən keçirilməsi lazımdır. Bununla yanaşı, dövlət investisiyala- rından istifadənin əsas məqsədi, millətin uzunmüddətli maraqlarına xidmət etməkdir. Bunu nəzərə alaraq, milli neft fondunun fəaliyyət hədəfləri müvafiq qaydada yenidən nəzərdən keçirilir. Fondun aktivlərinin gəlirliliyinin azalması ilə əlaqədar olaraq müəyyən ça- ğırışlar yaranır. Dövlət büdcəsi 60% fondun vəsaitləri hesabına maliyyələşir. Bununla əlaqədar olaraq, xammal bazarlarında aparılan dəyişikliklər, dövlət sosial-iqtisadi proqramlarının maliyyələşdirilməsinin sabitliyinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Neft qiymətlərinin dəyişkənliyi, qlobal iqtisadiyyatın cari vəziyyətindən asılıdır. Neftin qiyməti iqtisadi tənəzzül şəraitində azalma və əksinə, artma tendensiyalarına malik olur. 382 Əgər bunu Fondun aktivlər ilə zənginləşdirilməsi ilə əlaqələndirsək, onda növbəti görüntü formalaşır. Neftin qiymətlərinin, həmçinin dövlət proqramlarının həcmlərinin cari səviyyədə saxlanılması, Fondun aktivlərinin 2016-cı ilə qədər 55 milyarda dollara qədər artmasını təmin edəcək. Lakin əlverişsiz ssenariyə görə neftin bir barrelinin qiyməti 50 dollara qədər azalarsa, Fond 2016-cı ilədək öz aktivlərini demək olar ki tamamilə xərcləyib qurtara bilər. Ekspertlərin əksəriyyəti bu cür ssenarinin mümkünlüyü ehtimalını kiçik hesab etsə də, kənar təsirlərin ne- qativ təsirlərini minimuma endirəcək, yaxud birdəfəlik qarşını ala biləcək dövlət siyasəti tədbirlərinin variantlarını hazır saxlamaq məqsədəuyğun sayılır. Buna görə də, hal-hazırda hökumət tərəfindən Fondun investisiya resurslarından istifadə üçün yeni strateji hədəflərin qoyulması üzrə müvafiq tədbirlər həyata keçirilir ki, Azərbaycan öz inkişafında xammal asılılığından uzaqlaşa bilsin. 2011-ci ilə qədər neftin istehsalı və satışı pik həddinə çatdı (gün ərzində təxminən 1,1 milyon barel, il ərzində isə təxminən 400 milyon barel). İxrac həcmləri neft hasilatı həcmləri və neftin qiymətlərinin artması nəticəsində bö- yüyür. Azərbaycanın nefti ehtiyatları, digər ölkələr, məs. Şimali-Afrika ölkələri ilə müqayisədə bir o qədər də çox deyil. Cari hasilat həcmləri üzrə araşdırılmış Yüklə 28,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|