Fesil-12. indd

Cədvəl 1. 2000 və 2011-ci illərdə adambaşına düşən gəlirlərin 

səviyyəsi ölkələri bölgüsü

Şəkil 3: 1990 – 2010

tem

0-cu illərdə 

mpləri, % il

ÜDM üzrə i

lə 

f

inkişaf 

Şəkil 4: 199

düşən Ü

90 – 2010-cu

DM səviyyə

u illərdə ada

əsi, ABŞ doll

ambaşna 

lar ilə 

  

Yüksək 

gəlirli

 

Yuxar 

Orta 

Gəlirli

 

2000

Sloveniya

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Slovakiya

 

Polşa

 

Macarstan

 

Estoniya

 

Çex Respubl

Xorvatiya

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0 

Slov

Slov

Polşa

Mac

Esto

Çex 

Xorv

Latv

AZƏ

Alba

Bela

Bosn

likas

 

Bolq

Qaza

Litva

KYR

Rum

Rusi

2011 

veniya

 

vakiya

 

a

 

arstan

 

niya

 

Respublikas

vatiya

 

viya

 

ƏRBAYCAN

aniya

 

arus

 

niya-Herseqov

qarstan

 

axstan

 

a

 

R Makedoniya

mniya

 

iya

 

vina

 

a

 

Aşağ 

Orta 

Gəlirli

 

A

B

B

H

B

Q

L

L

K

R

R

Aşağ 

Gəlirli

 

A

E

G

Q

M

T

T

U

Ö

Albaniya

 

Belarus

 

Bosnia-

Herseqovina

 

Bolqarstan

 

Qazaxstan

 

atviya

 

itva

 

KYR Makedon

Rumniya

 

Rusiya

 

AZƏRBAYCA

rmənistan

 

Gürcüstan

 

Qrğzstan

 

Moldova

 

acikistan

 

ürkmənistan 

Ukrayna

 

Özbəkistan

 

Erməni

Gürcüs

Moldov

Türkmə

Ukrayn

Özbəki

 

 

niya

 

 

 

 

 

 

 

AN

 

Qrğz

Tacikis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

istan

 

stan

 

va

 

ənistan

 

na

 

istan

 

stan

 

stan

 

---

377

Azərbaycanda 2001 – 2008-ci illəri əhatə edən dövr ərzində həyat səviyyəsi 

əhəmiyyətli  iqtisadi  artım,  habelə  gəlirlərin  bölgüsünün  yaxşılaşdırılmasına 

yönəldilmiş  siyasətlər  və  proqramlar  nəticəsində  əhəmiyyətli  dərəcədə  artdı 

(şəkil 5)

51

. 2012-ci ildə yoxsulluq səviyyəsi 6,0%-dək azaldıldı.

Neft istehsal edən digər ölkələr və keçmiş Sovet İttifaqı (SSRİ) ölkələri ilə 

müqayisədə bərabərsizliyin daha mülayim olduğu Azərbaycanda, Cini indeksi 

ilə 2001-ci ildən 2008-ci ilə kimi əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır (15%, 36,5 – 

31%). Nəticədə, bütün gəlir qruplarında istehlak səviyyəsinin artırılması, iqtisa-

di inkişafın geniş vüsət alması və yoxsulluq səviyyəsinin minimuma endirilməsi 

mümkün  olmuşdur.  2001  və  2008-ci  illərdə  şəhər  yerlərində  kənd  yerlərinə 

nisbətən yoxsulluq səviyyəsi daha sürətlə azaldıldı. Şəhər yerlərində yoxsulluq 

halları 2001-ci ildən 2008-ci ilə qədər 55.7 faizdən 14.8 faizə endirilmişdir

52

.

Şəkil 6: Yoxsulluq ssəviyyəsi  

Şək

 

kil 7: Gəlirləərin bölüşdüürülməsi 

51

 Azerbaijan Living Conditions Assessment Report, World Bank, March 1, 2010 (Report No. 

52801-AZ).

52

 Azerbaijan Living Conditions Assessment Report, World Bank, March 1, 2010 (Report No. 

52801-AZ)

---

378

Sosial müdafiə proqramları yoxsulluğun azaldılmasında mühüm rol oynayır. 

Azərbaycan tədricən sosial müdafiə xərclərini artırmaqda davam edir. 2008-ci 

ildə birbaşa və ya dolayı yolla ölkə daxilində əldə edilən gəlirlərin ədalətli böl-

güsü vasitəsilə birdəfəlik sosial ödənişlər əhalinin 63.2 faizini əhatə etdi. Sosial 

ödənişlər olmasaydı, Azərbaycanda yoxsulluq dərəcəsi çox yüksək ola bilərdi. 

Aztəminatlı ailələrin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması üçün sosial ödənişlərin 

paylanılması, onları yoxsullar üçün zəruri yaşayış mənbəyinə çevirir.

2008-ci ildə Azərbaycanın 20% əhalisi milli gəlirlərin 42%-nə malik idi (6 

və 7 saylı şəkillər). Nəzərə almaq lazımdır ki, bəzi inkişaf etmiş ölkələr – ABŞ, 

İngiltərə  və  bir  sıra  başqaları, Azərbaycan  ilə  müqayisədə  gəlirlərin  daha  az 

bərabər bölgülərinə malikdirlər. 

Səhiyyə.  Azərbaycanda  səhiyyə  sektorunun  inkişafında  müşahidə  edilən 

tendensiyalar  müəyyən  irəliləyişlərdən  xəbər  verir.  Məsələn,  bəzi  azalmalar-

dan sonra, ömür uzunluğunun gözlənilən səviyyəsi orta-gəlirli ölkələrdə ömrün 

uzunluğunun orta səviyyəsini ötüb keçərək yenidən yüksəlməyə başladı.

 

Şəəkil 9: Uşaq ölümü faiziinin səviyyəs

 

si 

Şəəkil 10: Ana ölümü faizii 

Şəkil 8. 

 

Doğulanda gözlənilən öömür uzunluuğu 

---

379

Ana  ölümü  üzrə  faiz  göstəriciləri  1995-ci  ildən  davamlı  şəkildə  azalma-

ğa başladı və bu gün həmin göstəricilər orta hesabla orta və yuxarı orta-gəlirli 

ölkələrdən daha yaxşıdır. Uşaq ölümü üzrə faiz göstəriciləri üzrə Azərbaycan 

təxminən orta gəlirli ölkələrin ümumi səviyyəsindədir.

Dövlət büdcəsi tərəfindən səhiyyə sahəsinə xərclənən məsrəflərin payı orta-

gəlirli ölkələr ilə müqayisədə 50 faiz azdır. Ancaq, nəzərə alsaq ki, bu dövrdə 

ömür uzunluğu və uşaq ölümü üzrə faizinin göstəriciləri yaxşılaşıb, görərik ki, 

dövlət tərəfindən ayrılan maliyyə resurslarının istifadəsinin effektivliyi artıb.

Təhsil. Bütün dünya ölkələrində yoxsul və aztəminatlı uşaqların məktəbdə 

qalaraq  təhsillərini  davam  etdirməsi  ehtimalı  azalır  (xüsusilə  bu  tendensiya 

uşaqlar böyüdükcə daha da güclənir). Azərbaycanda  is bu baxımdan vəziyyət 

kifayət  qədər  qənaətbəxşdir.  Təqdim  edilən  təhsilin  keyfiyyəti  baxımından, 

işıqlandırmaq üçün iki mühüm məsələ var: birincisi, Azərbaycan şagirdlərinin 

riyaziyyat üzrə orta göstəriciləri, digər zəngin dövlətlər ilə müqayisədə (məs. 

İspaniya və ABŞ), demək olar ki, eyni səviyyədədir; ikincisi isə təəccüblüdür, 

standart məktəb testləri, ələlxüsus da riyaziyyat üzrə varlı və kasıb ailələrdən 

olan uşaqlar arasında çox cüzi fərq var. Azərbaycan, belə bir nailiyyətə imza 

atdığı üçün dünyada bir çox ölkələr arasında qürrələnə bilər

53

.

Son illər ərzində Azərbaycanda təhsil xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə art-

mışdır.  Bu  xərclərin  əsas  hissəsi  icbari  orta  təhsil  sektoruna  yönəldilib. 

Vəsaitlərin əhəmiyyətli hissəsi büdcə sferasında çalışan işçi heyəti, həmçinin 

müəllimlər, həkimlər, sosial sferaya xidmət edən qulluqçuların əmək haqları-

nın  maliyyələşdirilməsinə  yönəlmişdir.  Bununla  birlikdə,  sözügedən  sektor-

da əmək haqlarının daim artırılmasına baxmayaraq, onların artım tempi hamı 

ölkədəki orta maaşın artımından bir qədər geri qalır

54

.

53

 Azerbaijan Living Conditions Assessment Report, World Bank, March 1, 2010 (Report No. 

52801-AZ).

54

 World Bank (2010).