FəSİl orta məKTƏb riyaziyyatinin öYRƏDİLMƏSİNDƏ MÜASİr metod və vasiTƏLƏRDƏN İSTİfadəNİn nəZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ 1

1) sosial:

• 
  orta ixtisas təhsilinin rolunun artırılması;
  
• 
  elmi informasiya, müasir informasiya texnologiyaları axınında hərəkət etməyi bacaran yaradıcı mütəxəssisin hazırlanması üçün sosial sifariş;
  
• 
  orta ixtisas təhsili müəssisələrinin məzunları üçün riyaziyyat üzrə hazırlıq səviyyəsinə dair standartın tələbləri;
  
• 
  riyaziyyatdan auditoriya dərslərinə ayrılan vaxtın azaldılması, tələbələrin müstəqil işlərinin xüsusi çəkisinin artırılması;
  

2) pedaqoji:

• 
  təhsildə yeni informasiya texnologiyalarından istifadənin müasir konsepsiyaları;
  
• 
  fəal tədris metodlarından istifadə (təcrübə, modelləşdirmə, tədqiqat);
  
• 
  bir neçə qrupun tələbələri tərəfindən fərdi, qrup və birgə təhsil layihələrinin həyata keçirilməsini təşkil etmək bacarığı; tələbələrin fəaliyyətinə nəzarətdə keyfiyyət dəyişikliyi, özünə nəzarət rolunun artması (nəzarət proqramları, test proqramları);
  
• 
  informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə riyaziyyatın öyrənilməsində informasiya mədəniyyətinin və kompüter savadının formalaşdırılması;
  

3) metodik:

• 
  riyaziyyat təhsilinin məzmununun daim yenilənməsi ilə əlaqədar kolleclərdə riyaziyyatın tədrisinə metodiki təminatın kifayət qədər olmaması;
  
• 
  kollec məzunlarının riyazi hazırlığının keyfiyyətinin ümumi azalması və tələbələrin boşluqlarını aradan qaldırmaq üçün vaxt çatışmazlığı;
  
• 
  riyaziyyatın tədrisi prosesinin intensivləşməsi, bu, təkcə fənni öyrənmək üçün ayrılan saatların sayının azaldılması ilə deyil, həm də tələbələrin informasiya texnologiyalarından istifadədən kənarda əlçatmaz olan keyfiyyətcə yeni biliklər alması ilə özünü göstərir;
  
• 
  biliyi kollec tələbələri üçün peşəkar əhəmiyyətli olan riyaziyyatın informatika ilə sıx inteqrasiyası.
  

Bundan əlavə, İKT-nin imkanları metodoloji ilkin şərtlərə aid edilə bilər:

• 
  öyrənilən materialın nəzarəti və əlavə fərdi öyrənilməsi yolu ilə riyaziyyatda tədris materialının mənimsənilmə səviyyəsini yüksəltmək;
  
• 
  tədqiq olunan riyazi obyektlərin əyani təsviri hesabına riyazi anlayışların formalaşmasının bütün mərhələlərini (motivasiya, anlayışın əsas xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsi, anlayışın tərifinin mənimsənilməsi, konkret situasiyalarda anlayışdan istifadə, anlayışların sistemləşdirilməsi) keyfiyyətcə həyata keçirmək; və bu obyektlərin istifadə edildiyi vəziyyətlər;
  
• 
  hər bir mərhələnin əyani təsviri və tapşırıq vəziyyətlərinin modelləşdirilməsi hesabına məsələ və ya teoremlə işin bütün mərhələlərini keyfiyyətcə həyata keçirmək;
  
• 
  ixtisaslaşdırılmış riyazi sistemlərdən və paketlərdən istifadə etməklə kollec tələbələri üçün peşəkar əhəmiyyətli olan çoxlu sayda hesablama məsələlərini həll etmək;
  

4) psixoloji:
- yeni qeyri-ənənəvi tədris metodlarından istifadə ilə əlaqədar riyaziyyatı öyrənmək üçün motivasiyanın artırılması;
- elektron vasitələrin köməyi ilə tədris materialının təqdimatının xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq riyazi təfəkkür tipinin formalaşdırılması;
- tədris məlumatlarının kompüterdə vizuallaşdırılması və riyazi obyektlərin çoxşaxəli nəzərdən keçirilməsinin mümkünlüyü hesabına məkan təxəyyülünün və məkan təsvirlərinin inkişafı.
Belə ki, orta ixtisas təhsili müəssisələrində mütəxəssis hazırlığının səmərəliliyinin artırılması istiqamətlərindən biri də yeni informasiya texnologiyalarından, xüsusən riyaziyyatın tədrisində istifadə olunmasıdır. Bu gün müəllimlər qeyri-ənənəvi didaktik materialların işlənib hazırlanması metodikasının təkmilləşdirilməsi yollarını və riyaziyyat üzrə bilik, bacarıq və bacarıqların monitorinqi metodlarını axtarırlar. Orta ixtisas təhsili müəssisəsində riyaziyyat və informatika fənlərinin öyrənilməsi üçün kifayət qədər müxtəlif metodik və didaktik materiallar mövcuddur, lakin informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə riyaziyyatın öyrənilməsi təcrübəsini əhatə edən nəşrlər nadirdir.
Müasir pedaqoji və informasiya texnologiyalarından istifadə ilə dərs keyfiyyətcə yeni dərs növüdür, burada müəllim yeni materialın öyrənilməsi metodikasını kompüter texnologiyalarından istifadə metodikası ilə əlaqələndirir, ənənəvi pedaqoji texnologiyalara münasibətdə davamlılığı müşahidə edir.
Təhsilin müasirləşdirilməsinin universal vasitəsi olan yeni informasiya texnologiyaları müxtəlif fənlərin tədrisində geniş istifadə oluna bilər, lakin onların müxtəlif fənlərdə tətbiqi imkanları eyni deyil. Tədqiqat predmeti kimi riyaziyyat özünü ən tam şəkildə informasiyalaşdırmaya verir, çünki əvvəlcə kompüter texnologiyası əsasən riyazi məsələlərin həlli üçün istifadə olunurdu.
Kolleclərdə riyaziyyatın tədrisində İKT-dən istifadənin əsas məqsədləri tələbələrə öyrənilən materialın bütün mənzərəsini anlamağa kömək etmək və onun mənimsənilməsini asanlaşdırmaq; öyrənməni fərdiləşdirmək; nəzarəti və özünü idarə etməyi təkmilləşdimək; tədris prosesinin səmərəliliyini artırmaqdır. İKT-dən istifadə sayəsində tələbələr elektron tədris kompleksindən istifadə edərək materialın mənimsənilməsini müstəqil şəkildə təşkil edə, öz reytinqini təyin edə, yaradıcı işə vaxta qənaət edə və öz təhsil trayektoriyasını qura bilərlər.
Elektron təlim vasitələri tələbələrin müstəqil fəaliyyətinin idarə edilməsində differensial yanaşmaya imkan verir. Fərdi tapşırıqlar onların şəxsi imkanları nəzərə alınmaqla tərtib edilir. Məsələn, öyrənmə qabiliyyəti yüksək olan tələbələr üçün artan mürəkkəblik və yaradıcı xarakterli tapşırıqlar təklif olunur; orta səviyyə ilə - standartın tələblərinə uyğun əsas səviyyəli tapşırıqlar və oxşar məsələlərin həlli üçün nümunələrin tətbiqi ilə qabaqcıl səviyyənin tapşırıqları; öyrənmə səviyyəsi aşağı olanlar üçün təlimatlar hazırlanır, əsas səviyyəli tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün alqoritmlər hazırlanır və lazım gəldikdə məsləhətləşmələr aparılır [10, s. 55].
Elektron təlim vasitələrinin istifadəsi öyrənmə motivasiyasını əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa, bilik əldə etmə prosesini fərdiləşdirməyə və fərqləndirməyə imkan verir və tələbələrə öyrənmə fəaliyyəti rejimini müstəqil seçmək hüququ verir. Elektron vasitələr tələbələrin peşəkar özünüinkişafı, özünü həyata keçirməsi, fərdi yönümlü təlimin həyata keçirilməsi üçün şərait yaradır.
Yeni materialı öyrənərkən, əvvəllər keçilmiş materialı təkrarlayarkən və ya bilikləri ümumiləşdirib sistemləşdirərkən, hər bir slaydı mövzunun nəzəri materialının vizual və rəngarəng tərtib edilmiş fraqmenti olan fərdi mövzuların kompüter təqdimatlarının multimedia müşayiətindən istifadə etmək perspektivlidir. Problemin müfəssəl həlli, tarixi məlumatlar, fotoşəkillər, musiqi fraqmentləri, rəvayət, videomateriallar, kompüter animasiyası. Bütün bunlar riyaziyyatın tədrisini daha mənalı, maraqlı, emosional və əyani edir.
Riyaziyyatın tədrisində İKT-dən istifadə aşağıdakı üstünlüklərə malikdir:

• 
  şagirdlərin fənnin tədrisində motivasiyasını qorumağa kömək edir;
  
• 
  riyazi anlayışların ən yaxşı mənimsənilməsini təmin edir;
  
• 
  riyazi təfəkkürün inkişafını dəstəkləyir;
  
• 
  təhsil prosesində dərhal əks əlaqə yaradır;
  
• 
  optimal qərar qəbul etmək və ya çətin vəziyyətdə həll yollarını tapmaq bacarıqlarının formalaşdırılmasını təmin edir;
  
• 
  eksperimental fəaliyyətləri həyata keçirmək bacarıqlarının inkişafını təmin edir;
  
• 
  tədris prosesində riyaziyyatda riyazi informasiya sistemlərindən, riyazi paketlərdən, tədris-metodiki komplekslərdən istifadə etməklə məkan təsəvvürünün və məkan təsvirlərinin inkişafını artırır.
  

Təhsilin informasiyalaşdırılması müasir informasiya və telekommunikasiya texnologiyalarının inkişafı və istifadəsi problemlərinin öyrənilməsinin aktuallığını müəyyən edir. Müasir dünyada xüsusi mövqe tuturlar. Kompüter bilikləri, gündəlik işlərində informasiya texnologiyalarından istifadə etmək bacarığı, internetdən istifadə bacarığı, bəşəriyyətin ixtiyarında olan informasiya resurslarını yaratmaq və ondan istifadə etmək bacarığı – bunlar yeni əsrin prioritetləridir.
İnformasiyalaşdırma prosesi elmi-pedaqoji məlumatların avtomatlaşdırılmış məlumat banklarından, elektron metodik materiallardan, kommunikasiya şəbəkələrindən istifadə əsasında təhsil sisteminin idarə edilməsi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi ilə yanaşı, tələbənin intellektual potensialının, müstəqil bilik əldə etmək, müxtəlif növ informasiya emalı fəaliyyətini həyata keçirmək bacarıqlarının formalaşdırılmasına dair, təhsilin inkişafına yönəlmiş metodiki təlim sistemlərinin yaradılmasını nəzərdə tutur.
Riyaziyyatın texnologiyanın inkişafına əhəmiyyətli təsiri var. Müxtəlif bilik sahələrinin riyaziləşdirilməsi, riyazi metodların insanın praktik fəaliyyətinin bir çox sahələrinə nüfuz etməsi, kompüter texnologiyasının sürətli inkişafı müvafiq sənaye sahələrində modellərin qurulması və həlli üçün riyazi üsullara sahib olan problemləri, o cümlədən peşə fəaliyyətində müasir informasiya və telekommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə riyazi hesablamalar aparmağı və nəticələri təhlil etməyi bacaran şəxslər, ixtisaslı orta səviyyəli mütəxəssislərin hazırlanmasını tələb edir.
Xüsusi funksional imkanlara malik olan kompüter, təlim prosesinin təşkili üçün düşünülmüş metodologiya şəraitində riyazi bilik və bacarıqların strukturlaşdırılması və sistemləşdirilməsi, idrak fəaliyyətinin və riyaziyyatın tədrisi prosesinə marağın artırılması üçün güclü vasitə ola bilər.

2.