Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

Hipertoniya  xəstəliyi  olan  hamilə  qadınların  pəhrizi.  Bu 
pəhriz  mərkəzi  əsəb  sisteminin  yüksək  dərəcədə  oyanmasının 
azaldılmasına, böyrəklərin funksional vəziyyətinin yaxşılaşması-
na,  böyrəküstü  vəzlərin  dərisinin  funksiyasının  azaldılmasına, 
mübadilə  prosesinin  normallaşmasına  yönəldilmişdir.  Pəhrizdə 
tərkibində  kalium,  maqnezium  olan  məhsulların  miqdarı 
çoxaldılmalıdır  ki,  damara  hərəkətverici  mərkəzin  qıcıqlanması-
nın sıxılmasına hipotenziv təsir yaransın. Eyni zamanda tərkibin-
dən  xlorid,  xolesterin  və  yağ  yurşuları  olan  məhsulların  miqdarı 
azaldılmalıdır. 
Pəhrizin  tərkibində  xolesterini  olan  heyvan  mənşəli  yağların 
və  digər  məhsulların  tam  çıxarılması  yol  verilməzdir,  çünki  bu, 
damarların keçiricilik qabiliyyətinin artmasına, orqanizmin A və 
E vitaminləri ilə kasadlaşmasına, öd piqmentlərinin prostoqlandin-
lərin,  cinsi  hormonların,  böyrəküstü  və  hipoviz  vəzlərinin  qabıq 
hormonlarının sintezinin pozulmasına səbəb olur. 
Hamiləliyin  birinci  yarısında  pəhriz  qidalanmanın  kimyəvi 
tərkibi aşağıdakı kimi olmalıdır: zülal-120 q, yağlar-80 q, karbo-
hidratlar-350 q. Bu halda gündəlik rasiounun kaloriliyi 2400-2800 
kkal olur. Hamiləliyin 2-ci yarısında zülallar 130 q, yağlar 90q və 
karbohidratların miqdarı 450 q-a çatdırılmaqla gündəlik rasionun 
2800-3400 kkal-yə qədər artırılması tələb olunur. Sərbəst mayenin 

---

322
 
miqdarı ümumilikdə gün ərzində 1-1,2 litr olmalıdır.  
Rasionun  mineral  və  vitamin  tərkibi  (1-ci  və  2-ci  hamiləlik 
dövründə) aşağıdakı kimi olur: natrium-xlorid 3q-a qədər, kalium-
6 q, kalsium-1,5 q, fosfor-2,8 q, dəmir-20 mq, A-vitamini-2,5 mq, 
B
1
-3 mq, B
2
-5 mq, B
3
-10 mq, B
6
-5 mq, B
12
-50 mkq, foli turşusu-
800 mkq, askorbin turşusu-300 mq. 
Hamiləliyin  1-ci  yarısında  1  günlük  rasion  hazırlamaq  üçün 
lazım olan məhsulların siyahısı aşağıdakı kimidir: balıq-100 q, ət-
100 q, şor-200 q, kefir-200 q, süd-250 q, kərə yağı-20 q, xama-20 
q,  bitki  yağı-25  mq,  yumurta-1  ədəd,  şəkər-40  q,  yarma-60  q, 
çovdar çörəyi-150 q, buğda çörəyi-100 q, kartof-200 q, kələm-200 
q, meyvə-giləmeyvə və ya şirə-300 q. Hamiləliyin 2-ci yarısında 
əti  110,  balığı-110  q,  bitki  yağını-30  q,  çovrad  çörəyini-200  və 
buğda  çörəyini  150  qrama  qədər  artırmaq  tələb  olunur.  Qalan 
məhsullar  da  1-ci  hamiləlik  dövründə  olduğu  miqdarda  təyin 
olunur.  
Ürək-damar  xəstəlikləri  olan  hamilə  qadınlar  üçün,  xüsusilə 
hipertoniya xəstəliyi zamanı suda bişirilmiş ət və balıq, ədviyyat 
(xardal,  qıtığotu,  bibər),  tünd  çay  və  kofe  məsləhət  görülmür. 
Spirtli içkilərin qəbulu isə qəti yol verilməzdir. Bütün məhsullar 
əsasən  suda  bişirilməklə,  hərdən  bir  konservləşdirilərək  pörtül-
məklə hazırlanır. Qida təzə və dadlı olmaqla çox isti olmamalıdır. 
Xroniki  hepatoxolesistit  xəstəliyi  olan  hamilə  qadınların 
qidalanması.  Qidalanma  qaraciyərin  və  öd  ifraz  edən  yolların 
pozulan funksiyalarının bərbasına, qlikogen toplanmasının artma-
sına,  orqanın  yağ  infiltrasiyasının  azalmasına,  həmçinin  orqa-
nizmdə  immunbioloji  prosesləri  stimullaşdırmağa,  mübadilənin 
pozulmasının normallaşdırılamsına köməklik etməlidir. 
Xroniki  hepatoxolesistit  xəstəliyi  olan  hamilə  qadınlar  üçün 
əsas zülal növü süd və süd məhsullarının zülal kazeinidir. O, yaxşı 
həzm olunur, tez və asan sorulur. Südün zülalı optimal əvəzolun-
mayan aminturşuları dəstinə malik olur.  
Metionin, xolin və lesitinin olması, qaraciyərin yağ distrofiya-
sının  inkişafına  maneçilik  törədir.  Süd  və  şorla  orqanizmə  vi-
taminlər, kalsium duzları daxil olur ki, bu da ödün qələviləşməsinə 

---

323
 
köməklik edir. Lipotrop maddələr (metonin, inozit) ətin və balığın 
tərkibində olduğundan belə xəstələrin rasionuna daxil edilməlidir. 
Pəhrizdə,  xolesterinlə  zəngin  olan  (yağlı  ət  sortları,  balıq, 
beyin) məhsullar məhdudlaşdırılmalı, eyni zamanda rasionda bitki 
yağlarının payı artırılmalıdır. Heyvani  yağlardan kərə yağı, bitki 
yağlarından  isə  günəbaxan,  qarğıdalı,  zeytun  yağları  məsləhət 
görülür. Digər müsbət keyfiyyətləri ilə yanaşı, yağlar həm də öd 
ifrazını stimullaşdırır.  
Hər  gün  bitki  yağı  istifadə  edilməsi  məsləhət  görülür,  çünki 
onların  tərkibində  həyati  vacib  olan  doymamış  yağlardan  başqa 
hamiləliyin normal inkişafı üçün vacib olan E vitamini də vardır. 
Xroniki hepatoxolesistit xəstələrinin pəhrizində kifayət qədər 
tərəvəz və meyvələr olmalıdır. Ən vacibləri təzə və ya turşudulmuş 
kələm, balqabaq, çuğundur, qarpız, yemiş, gavalı,  ərik və üzüm-
dür. Bu məhsullar kalium, maqnezium, dəmir və vitaminlərlə zən-
gin  olub,  qəbizliyi  aradan  qaldırır,  öd  qabarcığının  sfinkterinin 
(dəliyi daraldan həlqəvi əzələ) açılmasına köməklik edərək, ödün 
bağırsağa tökülməsinə səbəb olur.  
Hamiləliyin 1-ci yarısında pəhrizin kimyəvi tərkibi aşağıdakı 
kimi  tövsiyə  olunur  (qramla):  zülallar-120,  yağlar-80, 
karbohidratlar-400;  gündəlik  rasionun  kaloriliyi  isə  -  2600-2800 
kkal. Hamiləliyin 2-ci yarısında zülalların miqdarı-140, yağlar-20 
və  karbohidratlar-450  qrama  çatdırılmaqla,  rasionun  kaloriliyi 
3000-3200 kkal-ə çatdırılmalıdır. 
Rasionun  mineral  və  vitamin  tərkibi  (1-ci  və  2-ci  hamiləlik 
dövründə) aşağıdakı kimi olur: natrium-xlorid 5-6 q, kalium-10-
12 q, kalsium-1,5-2 q, fosfor 2-2,5 q, dəmir-30 mq, A-vitamini-2 
mq, B
1
-4-6 mq, B
2
-4-6 mq, B
3
-40-60 mq, B
6
-4-5 mq, B
12
-50 mkq, 
foli turşusu-800 mkq, askorbin turşusu-300-400 mq. 
Hamiləliyin  1-ci  yarısında  1  günlük  rasionun  hazırlanması 
üçün  məhsul  seçimi  aşıağıdakı  kimidir  (qramla):  balıq-100,  ət-
100,  yağsız şor-200, kefir-250, süd-250, xama-20, kərə  yağı-20, 
bitki  yağı-20,  çovdar çörəyi-100, buğda çörəyi-200, şəkər (bal)-
75,  yarma  və  makaron  məmulatı-100,  kartof-200,  kələm-100, 
çuğundur-80, yerkökü-70, baş soğan-35, meyvə-giləmeyvə-300.  

---

324
 
Hamiləliyin 2-ci yarısında balıq məhsullarının və ətin hər biri-
nin miqdarını 150, şoru-240 və bitki yağlarını-30qrama qədər ar-
tırmaq məsləhət görülür. Qalan məhsulların miqdarı 1-ci hamiləlik 
dövründə olduğu kimidir.