Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev

Xroniki  qlomerulonefrit  xəstəliyi  olan  hamilə  qadınlar  üçün 
birgünlük menyu (hamiləliyin birinci və ikinci yarısı üçün). 
Birinci səhər yeməyi: omlet (130 q), və ya ət, və ya balıq (suda 
bişmiş -75-100 q), xamalı yerkökü kotleti (240/10 q) və ya südlü 
düyü sıyığı (200 q); süd və ya südlü çay (200 q). 
Ikinci səhər yeməyi: pendir qutabı (120 q) və ya yerkökü şor 
suflesi (150 q) və ya suda bişmiş yunan qabağı (200 q), alma və ya 
ərik şirəsi (100 q). 
Nahar: düyü və ya qarabaşaq şorbası və ya vegetarian borşu, 
və ya çuğundur şorbası, və ya turş təzə kələm şorbası (250 q); suda 
bişmiş ətdən qulyaş (75 q) və ya buğda bişmiş balıq kotleti (100 
q), və ya suda bişmiş balıq (100 q); çuğundur və ya kartof püresi 
(200 q); və ya suda bişmiş kələm (200 q); təzə tərəvəz salatı (100 
q); təzə meyvədən kompot və ya kisel (200 q), və ya tomat şirəsi 
(200 q). 
Günorta qabağı: alma və ya ərik şirəsi, və ya quru meyvələr-
dən  kompot  (100  q),  və  ya  yumurta  (1ədəd)  və  ya  suda  bişmiş 
balqabaq yağ ilə (200 q), və ya suda bişmiş yunan qabağı (200 q). 
Şam: suda bişmiş kartof, pörtlədilmiş kələm ilə (100/80 q) və 
ya tərəvəz raqusu (200 q), şəkərsiz şor zapekankası (100 q) və ya 
şor (200 q), və ya qarabaşaq sıyığı (200 q); süd və ya çay (200 q). 
Yatmazdan əvvəl kefir (150 q). 
Xroniki pielonefrit. Pəhrizə olan əsas təlabat və qidanın mət-
bəx işlənməsi xroniki nefritdə olduğu kimidir. 
Xəstələr kifayət qədər maye qəbul (gündə 1,5 litrədək) etmə-
lidirlər.  Kompotlar,  kisel,  süd,  meyvə  və  tərəvəz  şirələri  və  zəif 

---

327
 
minerallaşmış su məsləhət görülür. Xüsusilə quşüzümü və tərki-
bində xeyli miqdarda natrium-benzoat olan mərsin morsu çox fay-
dalıdır.  Sonuncu  qaraciyərdə  amin-sirkə  turşusunun  təsirindən 
hippur turşusuna çevrilir ki, bu da böyrəklərdə və sidik ifrazatı yol-
larında bakteriostatik təsir göstərir.  
Xörək duzunu ancaq şişmə və hipertenziya olan zaman məh-
dudlaşdırırlar. 
Piylənmə. Piylənmə zamanı hamiləlik və doğuş çətinliklə ke-
çir, dölün və yeni anadan olan uşağın inkişafı pozulur. Hər şeydən 
əvvəl  piylənmənin  mübadiləli-alimentar  formasına  rast  gəlinir, 
çünki  müalicəvi  qidalanma,  hamiləlik  zamanı,  bu  patalogiyanın 
əsas müalicə üsulu sayılır. Birinci dərəcəli piylənmə zamanı (bə-
dən  çəkisi  normadan  10-29%  artıq  olur)  sağlam  hamilə  qadınlar 
üçün  məsləhət  görülən  rasionla  kifayətlənmək  olar.  II  və  III 
dərəcəli piylənmə zamanı (bədən çəkisi normadan müvafiq olaraq 
30-49% və 50-99% arıtıq olur) az kalorili, kimyəvi tərkibinə görə 
balanslaşdırılmış pəhriz təyin etmək lazımdır. Belə pəhriz bütün 
hamiləlik dövrünə təyin edilməlidir. Əgər müalicə prosesi zamanı 
xəstənin bədən çəkisinin artması və ya azalması müşahidə olunar-
sa rasiounun təyinatında düzəliş edilməlidir.  
Pəhrizin kimyəvi tərkibi belədir: zülallar 100-120 q, bu zaman 
heyvan mənşəli zülalların miqdarı-50%-dən az olmamalı, karbo-
hidratlar-200  q-dək,  yağlar-80  q  olmalıdır.  Rasionun  gündəlik 
kaloriliyi 1900-2100 kkal-dən çox olmamalıdır.  
Hamiləliyin  I  və  II  yarısı  üçün  rasion  təxminən  eynidir. 
Piylənmə zamanı rasionların kaloriliyi əsasən karbohidratların he-
sabına azaldılır. Bu məqsədlə sellüloza ilə zəngin olan az kalorili 
məhsullar (kobud üyünmə ununun çörəyi, tərəvəzlər, və meyvələr) 
məsləhət görülür.  
Hamilə  qadınların  pəhrizindən  iştaha  yaradan  kəskin,  duzlu 
xörəklər və ədviyyat çıxarılır. Xörək duzunun da miqdarı azaldıl-
malıdır,  çünki  o,  orqanizmdə  mayenin  ləngiyib  qalmasına  şərait 
yaradır. 
Birinci xörək kimi, tərəvəzli şorba, həftədə 2-3 dəfə isə zəif ət 
və ya balıq bulyonu məsləhət görülür. Ət və quş ətini (yağsız mal 

---

328
 
əti,  ev  dovşanı,  toyuq),  həmçinin  balığı  (sudak,  treska,  navaqa, 
sazan) suda bişirilmiş formada; həftədə bir dəfə-qızardılmış və ya 
üzərinə  şirə  tökülmüş  formada  istifadə  etmək  məsləhət  görülür. 
Qarnir kimi, tərəvəzlər təbii halda ( turşudulmuş və ya təzə kələm, 
noxud, salat, turp, xiyar, pomidor, kabaçki) istifadə olunur. Bərk 
bişmiş  yumurta;  yağsız  şor  istənilən  formada,  içkilərdən:  tünd 
olmayan çay, südlü kofe, tomatlı və meyvə-giləmeyvə şirələri (turş 
meyvə-giləmeyvə  sortlarından)  məsləhət  görülür.  Sərbəst  maye 
gün ərzində 1 litr təşkil edir.  
Hamilə qadınlarda piylənmə zamanı rasionun bioloji dəyərini 
yüksəltmək  üçün  midiya,  dəniz  kələmi  və  s.  dəniz  məhsulları 
məsləhət  görülür.  Dəniz  məhsullarında  əvəzolunmayan  amintur-
şuları, mikroelementlər, o cümlədən yod olur. 
Bir günlük rasionun hazırlanamsı üçün lazım olan məhsulların 
siyahısı aşğıdakılardır (1-ci  və 2-ci  hamiləlik dövrləri üçün):  ət-
150 q, balıq-160 q, süd-250 q, kefir-200 q, yağsız şor-200 q, xama-
15 q, kərə yağı-20 q, bitki yağı-20 q, yumurta-1 ədəd, şəkər-1 q, 
çovdar çörəyi-150 q, yarma və makron məmulatları-30 q, kartof-
50 q, kələm-100 q, çuğundur-50 q, yerkökü-50 q, tomat və digər 
tərəvəzlər-200 q, meyvə və giləmeyvə (şirin omayan sortlar) və ya 
şirə-150 q. 
Piylənmiş  hamilə  qadınların  bir  günlük  menyusu  (birinci  və 
ikinci hamiləlik dövrü üçün). 
Birinci səhər yeməyi: suda bişirilmiş mal əti (120 q) və ya şor 
suflesi (170 q), və ya zülallı, xamalı omlet (60 q); xiyar, pomidor 
(200 q); süd və ya südlü kofe (200 q). 
Ikinci səhər yeməyi: yumurta (1 ədəd) və ya yağsız şor (170 
q) və ya sardelka (150 q) və ya vareniki 120 q); şirə və ya çay (200 
q). 
Nahar: vegetarian çuğundur şorbası və ya tərəvəz şorbası və 
ya  vegetarian  borşu  (250  q),  suda  bişirilmiş  balıq,  bitki  yağı  və 
xiyarla (150/150 q), və ya soyutma dil, yulaf və ya qarabaşaq sıyığı 
ilə (50/100 q). 
Qəlyanaltı: itburnu həlimi, tomat şirəsi (200 q) və ya meyvə, 
giləmeyvə (150-200 q). 

---

329
 
Şam: yerkökü-şor pudinqi (150 q) və ya xamalı, zülallı omlet, 
(100 q), və ya şor suflesi (170 q); isladılmış qara gavalı (100 q) və 
ya təzə kələm salatı (100 q). 
Yatmazdan əvvəl –kefir (200 q). 
Gün ərzində-çovdar çörəyi - (150 q).