Фирузя мяммядли
Yüklə 3,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Сечилмиш ясярляри lX
- (leksikologiyanın
|
a) Dialekt və Ģivələr;
b) Yazılı tarixi mənbələr; c) Qohum dillər; ç) Söz yaradıcılığı. Lüğət tərkibinin zənginləşməsini təkcə söz yaradıcılığı ilə məhdudlaşdırmaq dildə müşahidə edilən bir çox problemlərin şərhində böyük çətinliklər yarada bilər. Buna görə də tədqiqatçı- alim H.Həsənovun «Lüğət tərkibinin zənginləşməsi söz yaradıcılığı ilə bağlıdır» fıkrini məqbul hesab etmək olmaz. Bu fıkir bir tərəfdən dildə söz yaradıcılığının rolunun şişirdilməsinə gətirib çıxarırsa, digər tərəfdən ədəbi dilin lüğət tərkibinin zənginləşməsində rolu olan digər mənbələrin inkarı deməkdir. Odur ki, bu mənbələrin heç birinin rolunu azaltmadan söz yara- dıcılığının ədəbi dilin lüğət tərkibinin zənginləşmə- sindəki əhəmiyyəti üzərində ətraflı dayanacağıq. Söz yaradıcılığı (Derivatologiya) Azərbaycan dilçiliyində ötən əsrin 60-cı illərində müstəqil şöbə 525 Сечилмиш ясярляри lX kimi formalaşmışdır. Əvvəllər söz yaradıcılığı məsələləri leksikalogiyanın və ya morfologiyanın mövzularından biri kimi öyrənilirdi. Azərbaycan dilçiliyində derivatologiya məsələlərini müstəqil dilçilik şöbəsi kimi ilk dəfə öyrənən prof. S.Cəfərov və prof. Afad Qurbanov olmuşdur. Söz yaradıcılığı sözlərin strukturu və onların əmələ gəl- mə yolları barəsində təlimdir. Həsrət Həsənov bu fıkirdədir ki, söz yaradıcılığının leksikalogiyada öyrənilməsi daha məqsədyönlüdür. Çünki yeni yaranan sözlər bilavasitə lüğət tərkibinin zənginləşməsinə xidmət edir. Onun fikrincə söz yaradıcılığını dilçiliyin ayrıca bölməsi kimi yox, leksikanın (leksikologiyanın - F.M.) tərkib hissəsi kimi öyrənmək lazımdır. «Söz yaradıcılığı» adından da bəlli olduğu kimi, sözlərin yaranma prosesini ifadə edir. Quruluş, struktur formullar təbii ki, bu sahəni «Morfologiya»ya bağlayır. Dilimizin söz yaradıcılığı onun möhkəm qayda və qanunlarına, lüğət tərkibinə və quruluş xüsusiyyətlərinə əsasən formalaşmışdır. Ona həm diaxron, həm də sinxron baxımdan yanaşmaq lazım gəlsə də, müasir Azərbaycan dilinin söz yaradıcılığı prpobleminin daha artıq sinxron aspektdə öyrənilməsi məqsədyönlüdür. Professor S.Cəfərov söz yaradıcılığı problemini həm sinxron, həm də diaxron istiqamətdə Leksikologiyanın mövzularından biri |