Фирузя мяммядли

 
dəvəquşu, ayaqqabı, suiti
və s. b) birinci 
komponentə
-dan, -dən,
ikinci komponentə isə
-
ma, -mə
sözdəyişdirici şəkilçiləri artırmaqla;
ana-
dangəlmə, göydəndüşmə
və s.; c) ikinci 
komponentə 
-an,-ən
şəkilçisi 
artırılmaqla;
 
uzaqgörən, otbiçən
və s.» (1.433) 
Müəllif bu üsulla söz yaradılmasında daha bir 
üsul təqdim edir: Marfoloji - sintaktik üsul:
 
günəbaxan, südəmər
və s. 
İlk növbədə bölgü adlarına münasibətimizi 
bildirmək istərdik: müəllif «Leksik -sintaktik üsul» 

---

535 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
adı ilə leksik vahidlərin sintaktik əlaqələrlə 
əlaqələnməsinə əsaslanır. Nitq prosesində sintaktik 
əlaqələrdən kənarda əlaqə üsulu sözlərin məna əla-
qələrinə bağlanır. Məna əlaqələrinin qrammatik 
ifadəsi isə əlbəttə ki, sintaktik əlaqələrdə üzə çıxır. 
Deməli qrammatik formalaşmada (qrammatik yolla 
söz yaradıcılığında) sintaktik əlaqələrdən kənarda 
söz formulu mövcud deyildir. Buna görə də zən-
nimizcə bu bölgünü verməklə professor sintaktik 
yolla söz yaradıcılığının digər bölgülərini sintaktik 
əlaqəyə əsaslanması faktını inkar etmiş olur. Bu 
yolla söz yaratmanın ikinci bölgüsündə (morfoloji-
qrammatik üsulla söz yaradılması) sintaksisin 
qrammatikanın tərkib hissəsi olması nəzərə 
alınmır. Bu bölgünün adınm özü də məntiqsizliyə 
aparıb çıxarır. Bir halda ki, morfologiya da 
qrammatikanın tərkib hissəsidir. 
Sintaktik yolla söz yaradıcılığının son 
məhsulu mürəkkəb sözlərdir və bizcə mürəkkəb 
sözlərin ümumi xüsusiyyətlərini beş qrupa bölüb 
şərh etməklə professor S.Cəfərov bu yolla söz-
yaratmanın leksik - semantik və qrammatik 
xüsusiyyətlərinin tam əsaslı şərhini vermişdir. 
B.Xəlilov qrammatik yolla sözyaratmanı 
«Morfoloji yolla söz yaradıcılığı» və «Sintaktik 
yolla söz yaradıcılığı» kimi iki üsulda təqdim edir. 
«Sintaktik yolla söz yaradıcılığı» bölməsi 
bütövlükdə S.Cəfərovun bu istiqamətdə verdiyi 
şərhlərə əsaslanır. 

---

536