Фирузя мяммядли

Фирузя Мяммядли 
məlumatların dil və ifadə xüsusiyyətlərində nitq 
qurumu 
– intonasiya, yüksək pafos, lirik 
tendensiya, emosionallıq və ekspressivlik kimi 
cəhətlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Çalışmaq 
lazımdır ki, verilən məlumatlar təkcə məzmunca 
maraqlı olduğuna görə deyil, həm də şifahi ifadə 
tərzi, üslubu ilə də cazibədar və sirayətedici olsun. 
Bu cəhətlər isə nitqi xüsusi rəng çalarları ilə 
zənginləşdirən sifətlərin fnuksional mövqeyindən 
də xeyli dərəcədə asılıdır. Buna görə də «Sifət» 
mövzusunun tədrisi prosesində peşələr barəsində 
verilən məlumatların (yazılı və şifahi) zəngin ifadə 
xüsusiyyətlərinin aşkara çıxarılması yolu ilə 
mövzunun möhkəmləndirilməsi və məlumatların 
özümlülüyünün təmin edilməsi işinə kifayət qədər 
imkan vardır. Sifətin lüğəvi məna növlərindəki 
müxtəliflik ayrı-ayrı peşələrin təsvirində bu 
sözlərin funksional əhəmiyyətini artırır. Məsələn, 
dad və rəng bildirən sözlər ictimai iaşə sahəsinə 
dair peşə və istehsal prosesi, eləcə də hasil olunan 
məhsul barədə məlumatın verilməsində aktiv 
mövqe tutursa, sahə, həcm, hündürlük, dərinlik və 
s. bildirən sifətlər texniki peşələrin təsvirində daha 
fəal ola bilər. 
«Sifət» bəhsi üzrə verilmiş çalışmaların heç 
biri şagirdlərə peşə informasiyası vermə imkanına 
malik deyildir. Bu mövzunun tədrisi prosesində 
problemimizin sabit gedişatını təmin etmək 
məqsədi ilə müəllim xidməti peşələri – parikmaxer, 

---

459 
Сечилмиш ясярляри 
lX 
manikürçü və eləcə də xalçaçılıq, saatsazlıq, 
boyaqçılıq, aşbazlıq peşələri barədə şagirdlərin 
keçmiş biliklərinə istinad etməklə söhbət apara 
bilər. Bu mövzuda verilən yazılı ev tapşırıqları və 
imla yazıları faydalı ola bilər. Məsələn, müəllim 
aşağıdakı mətni yazdırıb, orada işlənən sifətlərin 
tapılmasını tapşıra bilər: 
«Böyük 
bacım 
Əsmət 
kəndimizin 
yaxınlığında gözəl və yamyaşıl bir bağın içərisində 
yerləşən xalçaçılıq məktəbində oxuyur. Bacım evə 
gələndə həmişə məktəbdə gördüyü işlərdən danışır. 
O deyir ki, xalçaçı peşəsi də rəssamlığın bir növü 
olub, tətbiqi incəsənət adlanır. Biz orada, hər 
şeydən əvvəl, rəngləri ayırd etməyi, cürbəcür 
rənglərdən 
yerli-yerində 
istifadə 
etməyi 
bacarmalıyıq. Biz adi kağız üzərində işlənən 
ornamentləri rəngarəng sapların köməyi ilə zəngin 
boyalarla xalçaya hörməyi öyrənirik. Bu, çox 
maraqlı bir iş olub, bizə hədsiz sevinc bəxş edir». 
Qeyd etməliyik ki, mətnin linqvistik 
(sifətlərin müəyyənləşdirilməsi ilə) təhlilindən 
sonra müəllim burada işlənən «ornament» sözünün 
lüğəvi mənasını izah etməklə, «xalçaçılıq» peşəsinə 
dair söhbəti davam etdirə bilər və bu peşəyə şagird-
lərin marağını cəlb edə bilər. 
«Xalçaçılıq» 
peşəsi 
barədə 
şagirdlərə 
çatdırılası ilkin məlumat Azərbaycan xalçaçılığının 
tarixi, bugünü və gələcəyi barəsində müəllimin 
müsahibəsi ilə başlayıb, bu peşənin elmi-texniki 

---

460