Фирузя мяммядли

Сечилмиш ясярляри 
lX 
Azərbaycan dili dərslərində digər didaktik 
üsullar ilə də peşə təsəvvürlərini zənginləşdirmək 
olar. 
Lakin peşəyönümü işinin aparılmasında ən 
etibarlı mənbə dərslikdir. 
§ 1. Birinci sinfin «Ana dili» dərsliyi 
şagirdlərdə sərbəst oxu, nitq vərdişləri yaratmaqla 
bərabər, həm də onlarda ətraf mühit haqqında 
təsəvvürləri reallaşdırmaq və genişləndirmək məq-
sədinə xidmət edir. 
Kitabda verilmiş materiallar uşaqların ibtidai 
təfəkkürünün ilkin elmi əsaslarının yaradılması 
istiqamətində inkişafını nəzərdə tutduğundan 
verilmiş dil qanunları çərçivəsində materiallar 
üzərində peşə təsəvvürü, əmək tərbiyəsi işi də 
dərsin 
əsas 
məqsədinə 
tabe 
vəziyyətdə 
aparılmalıdır. 
Qeyd etdiyimiz kimi, materiallar müxtəlif 
səciyyəli olduğundan, mövzuların hamısından eyni 
dərəcədə məqsədyönlülük gözləmək mümkün 
deyildir. Buna görə də birinci sinifdə peşə 
təsəvvürü və əmək tərbiyəsi işində sistematikliyi 
izləmək qeyri-mümkündür. 
Şifahi oxu materiallarının verdiyi faktlardan 
çıxış edərək, burada şagirdlərin əmək tərbiyəsinə 
müsbət təsir edən, onları peşələrin sirlərinə 
yaxınlaşdıran söhbətlər aparmaq, müsahibələr 
keçirmək mümkündür. Məsələn, «Çox sevirik 
əməyi» misrasındakı «əmək» sözünün ümumi 

---

352 
Фирузя Мяммядли 
məna daşıdığını nəzərə alaraq bu sözün lüğəvi 
mənasının aydınlaşdırılması prosesində (yəni 
«əmək nədir?» sualına cavab) onun növləri – fiziki 
və zehni əmək haqqında imkan daxilində əyani 
şəkildə iş aparmaq olar: Nümunə üçün: 
sürücü 
fiziki 
tokar
və s. 
bənna 
ƏMƏK 
alim 
zehni 
müəllim 
və s. 
aktyor 
Bu zaman uşaqlardan valideynlərinin işi 
barədə soruşmaq və bunun fiziki, yoxsa zehni 
əməyə 
aid 
olduğunu 
onların 
yaddaşında 
möhkəmləndirməyə səy etmək lazımdır. «Cümlə və 
söz» bölməsində müxtəlif məzmunlu və xarakterli 
cümlələr, onların söz materialı haqqında ilkin 
təsəvvür yaradan çalışmalar verilmişdir. Məsələn, 
çalışmada: «Sinifdə parta, stol, stul, yazı taxtası 
var. Pəncərəyə gül dibçəkləri qoymuşuq» cümlələ-
rindəki «stol», «stul», «yazı taxtası», «gül 
dibçəkləri» kimi söz və birləşmələr üzərində izahat 
işi apararkən yaxşı olar ki, «stolun, stulun, yazı 
taxtasının» hasilə gəlməsi, ümumiyyətlə taxta mə-
mulatı ilə məşğul olan adamlar – xarratlar, 
dülgərlər barəsində, xarratlıq, dülgərlik peşələrinin 

---

353