“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o‘quv –uslubiy majmua

 Ushbu jaraoynning texnologik sxemasini tuzing.

---

“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o„quv –uslubiy majmua
108 
Amaliy ish №10 
Sano ekstraktining olinish texnologiyasi. 
Xom ashyoni tayyorlash
. Quritilgan sano barglarini tegirmonda 3-5 mm gacha maydalanadi. 
Isitgichli, soxta tubli, aralashtirgichli, qaytar sovutgichli, zanglamaydigan ekstraktorga maydalangan 
Sano barglari solinadi va 1 : 6 nisbatda qaynab turgan dixloretan bilan 1 soat ekstraksiya qilinadi. 
Ekstraktorlar bug‘ yordamida isitiladi. Ekstraksiya vaqti o‘tishi bilan qaynoq dixloretanli ekstraktni azot 
yordamida druk-filtr orqali o‘tkazilib, qaytar sovutgichli yig‘gichga yig‘iladi. Shu ketma-ketlikda yana 2 
marta ekstraksiya jarayoni olib boriladi. Tozalangan dixloretan yangi xom ashyoni ekstraksiyasi uchun 
ishlatiladi. Bu jarayon tugagandan keyin ekstraktor tashqarisidan qaynoq suv yuboriladi, vacuum, 
aralashtirgich yoqiladi va dixloretanni o‘simlik xom ashyosidan xaydaladi. Dixloretan xaydalgandan 
keyin ekstraktor sovitiladi (ekstraktor tashqarisidan sovuq suv berilib turiladi). Xom ashyo olinib, 
texnologik jarayonning keyingi bosqichiga yuboriladi. 
O’simlik xom ashyosidan antrasen unumlarining ekstraksiyasi. 
For ekstraksiyadan keyin shamollatilgan sano barglarini qaytar sovutgichli, oynali reaktorga 
solinadi va 70 % li etil spirit bilan 1:6 nisbatda 1 soat davomida, kuchsiz qaynagan holda ekstraksiya 
qilinadi. Keyin ekstraksiya xona temperaturasigacha sovitilib yig‘gichga solinadi. 2-3 marta ekstraksiya 
qilish uchun 70 % li spirtdan birinchi ekstraksiyada qancha ajratma olingan bo‘lsa shuncha solinadi. 
Shunday sharoitda hammasi bo‘lib 3 marta ekstraksiya olib boriladi. Ajratilgan chiqindi rektifikasion 
kolonkaga o‘tkazilib, bu yerda chiqindidan spirt haydaladi. Spirt haydalgandan keyingi chiqindi 
kolonkadan olinib, chiqitga yuboriladi. Spirtli ekstraktlar yig‘ilib, texnologik jarayonning keyingi 
bosqichiga yuboriladi. 
Oxirgi maxsulotni olinishi. 
Yig‘ilgan spirtli ekstraktlar vakuum-sirkulyasion bug‘latgich apparatida bug‘latiladi, umumiy 
xajmning 1/10 qismi qolguncha. Haydalgan etil spirit keyingi jarayonlarda ishlatiladi. Kub qoldiq to‘q 
jigar rangli quyuq massa bo‘lib, uni uzoq vaqt saqlash mumkin emas. Tarkibida antrasen unumlari 1 % 
dank am bo‘lmaydigan va quruq holga kelguncha sut shakari qo‘shiladi, yaxshilab aralashtiriladi va 
vakuum valli quritgich apparatida 120-130
0
C da quritiladi. Quritgichda beriladigan ekstraktni sut 
shakari cho‘kmaga tushmasligi uchun aralashtirib turish kerak. Quritilgan ekstrakt tegirmonda 
maydalanadi. Namligi 2 % va antrasen unumlari 1,9 % bo‘lgan maydalangan kukun olinadi. Chiqish 
unumi 50, 43 % ni tashkil qiladi. 
Sano preparati surgi dori sifatida ishlatiladi. Sano oson va og‘riqsiz ta‘sir qiladi. Dori shakli – 
tabletka 0,32 gr. 
Sano bargida antrasen hosilalari – 3,7 % gacha, mevasida-4,6 % gacha bo‘ladi. 
Ishlatilishi. Dorivor preparatlari (damlamasi, quruq ekstrakti, tabletka holiday, senadeksin 
murakkab qizilmiya kukuni va kompleks preparatlar tarkibiga kiradi) surgi sifatida qo‘llaniladi. Sano 
bargi surgi sifatida va bevosil kasalligida ishlatiladigan choylar-yig‘malar, kafiol va antrasenin 
praparatlar tarkibiga ham kiradi.