“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o„quv –uslubiy majmua 52
Spirtli ekstraktlarni bug‘latish va oxirgi mahsulotni olish. I va II - spirtli ekstraktni yig‘gich
orqali rotorli, yupqa plyonkali bu\latgichga yuboriladi, bu erda uni bu\latkich seksiyalarida 1-1,5
atmosfera yoki 100-150 mm. sim. ust. bosim ostida boshlang‘ich hajmning 1/10 gacha bug‘lantiriladi.
Kub qoldiq yig‘gichga g‘ilof orqali beriladi va u erda 10
0
C gacha sovitiladi. Sovitishda suvda
erimaydigan saponinlar paxtasimon ko‗rinishda cho‗kmaga tushadi. U STS — 150/750, 45000
ayl/min. tipidagi supersentrifugada ajratib olinadi. Sentrifugadan ajralib chiqqan cho‗kma chiqindiga
chiqarilib yuboriladi. Filtrat o‗tkazib yuborilgan moddalardan tozalash uchun, bir necha marotaba
xloroformda tozalanadi. Ajratib olingan xloroform regeneratsiya qilinadi va qayta ishlatiladi.
Saponinning tozalangan kub qoldig‘i 2 dyumli tushiruvchi kranli vakuum apparatda 100-150 mm. sim.
ust. bosimi ostida to‗liq bu\lantiriladi va \ilofdan chiqayotgan suvning harorati 70-75
0
C ga teng
bo‗lishi kerak. Bu\latish suyuq smola hosil bo‗lguncha davom ettiriladi va issiq holda emal bochkaga
quyiladi. Smola po‗lat listga 3 sm dan ko‗p bo‗lmagan qalinlikda taqsimlanadi. Keyin ekstrakt qurishi
uchun gorizontal silindrik vakuum quritgich shkafga qo‗yiladi. (SVSH — 10.5 tipli issiq suvda
isitiluvchi shkaf) quritish 60
0
C da 100 - 150 mm. sim. ust. bosimda bir sutka davomida quritiladi.
Quritilgan mahsulot ―piruet‖ tipdagi tegirmonda kukun holigacha maydalanadi. Maydalash davomida
yo‗qotish 1% . Kukunsimon diosponin kukuni ikki qavatli polietilen xaltachalarga qadoqlanadi.
Olingan xom ashyo miqdoridan chiqish unumi 22,8%.
Глицерам олиш технологияси Глицерризин кислотанинг моноаммонийли тузи бронхиал астма, экзема, аллергик
дерматитларда қўлланилади.
Glycyrrhizae glabrae siccum – корен солодки – қизилмия илдизи.
Илдиз таркибида: сапонинлар 8-24 %, флавоноидлар 3-4 %, пектин моддалар 4-6%,
липидлар 3-4 % бўлади. Намлиги 5%. Глицирризин кислота 17% дан кам бўлмаслиги лозим.
Технологик жараѐн:
1.Экстракт олиш. Қизилмия қуруқ экстракти илдизни 0.25% аммиакнинг сувли экстракти
билан чўктириб олинади. Экстрактни олишда глицирризин кислота 70-80 С да реакторда
эритилади. 6 соат аралаштирилади (1:100), эритма 10-15 С гача совутилади.
2.Глицирризин кислотани чўктириш. Глицирризин кислотага аста секинлик билан 15 дақиқа
давомида сульфат кислота қўшилади. Чўкмани фильтраш. Чўкма центрифугаланади, совуқ
сув билан ювилади.
3.Глицирризин кислотанинг учаммонийли тузини олиш. Ацетон билан қайта ишлаш.
Глицирризин кислотани реакторга жойланади. Аралаштирилади. 10 карра ҳажм ацетон
билан экстракцияланади, 45-50 С да олиб борилади. Ажратма ажратилади, жараѐн 3 марта
қайтарилади.