Fiziologiyasi va gigiyenasi

10. 5. Nafas olish gigiyenasi
Nafas olish va chiqarish harakatlarini to 'g 'ri bajarish nafas olish 
gigiyenasida muhim aham iyatga ega. Jismoniy tarbiya darslarida 
bolalarni to 'g 'ri nafas olishga o'rgatiladi. Nafas olish a'zolarini 
rivojlantirish uchun bolalarga o'tirish, yugurishda, suzishda, ve- 
losiped uchish va gim nastika bilan shug'ullanganda nafas olish 
qoidalarini o'rgatish, y a ’ni ularni burundan nafas olishga o'rgatish 
kerak, chunki burundan nafas olganda organizmni yallig'lanish ka- 
salliklariga va infeksiyalarga chidamlilik darajasi ortadi. O g 'iz bi­
lan nafas olganda kalla suyagining yuz qismida ko'krak qafasining 
rivojlanishida kam chiliklar kuzatiladi.
320
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Jismonan jihatdan chiniqqan bolalarda o 'p k a ventilatsivasi 
kuchli va nafas olish chuqur bo'ladi, bu yurak-tom ir va asab tizimi- 
ga ham da boshqa a'zolarga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.
Bolalar va o'sm irlar yilning barcha fasllarida imkoni boricha so f 
havoda ko'proq bo'lishi kerak. B og'cha yoshidagi bolalar har kuni 
ochiq havoda kam ida 5 soat, kichik maktab yoshidagi bolalar 3 soat 
bo'lishi shart. M aktab, litsey va kollejlarda sinf xonalari, labora- 
toriya, ustaxonani tez-tez shamollatib turish kerak. Bolalar yozda 
hovli yoki uyda derazani ochib qo'yib, qishda esa fortochkalarni 
ochib qo'yib uxlashi lozim. Ana shunda ular toza havodan yaxshi 
nafas oladilar.
Sinf va o‘quv xonalarining shamolatilishini gigiyenik jihatdan
baholash. 
Odatda, yopiq binolar havosining kimyoviy tarkibi va fizik 
xossalarini yaxshilash uchun ventilatsiva yoki shamollatish usulidan 
foydalaniladi. Bunda tabiiy va sun'iy ventilatsiya tafovut qilinadi.
Tabiiy ventilatsiya deb o'zgarm agan tashqi havoning qurilish 
materialidagi teshiklar va eshik hamda derazalarning ochiq joylari- 
dan xona ichiga kirishini tabiiy ventilatsiya deb atash rasm bo'lgan. 
Ayni vaqtda tashqari va ichkaridagi haroratning har xil bo'lishi, 
shuningdek, bosimlarning farqi va boshqa sabablar havo kirib tu- 
rishiga sabab bo'ladi.
Sun’iy ventilatsiya deb maxsus texnika qurilmalari vositasida 
havo kiritishga aytiladi. Bunda havoning tortilishini mexanik y o ‘l 
bilan kuchaytirib beradigan elektr motor yoki deflektor havoni 
harakatlantirib turadi.
Hojatxonalar, bufet-kutubxonalar va yechinish xonalarini sha­
mollatish vaqtida tashqaridan kiradigan havo kamroq, tashqariga 
chiqadigan havo esa hammadan k o 'p chiqishiga qarab borish zarur. 
Shunda o'sha xonalarning hidi ko'tariladi va o'quv xonalariga 
o ‘tmaydi.