Flyuorometriya Küütlə spektrometriyası

K+	8-Oksixinolin	5
Sarı-yaşıl
Cu2+	Salisilalazin Fluorekson	0,05 0,5	Göy Sarı-yaşıl
Ag+	8-Hidroksixinolin	0,06	Sarı-yaşıl
Mg2+	Lyumomaqnezon	0,002	Çəhrayı
Ca2+, Sr2+	8-Hidroksixinolin Kurkumin	0,1 2	Yaşıl Sarı-yaşıll
Ba2+	Kurkumin	5	Qəhvəyi
Zn2+	Benzoin	2,5	Yaşıl
Cd2+	Piridin+KJ	0,2	Göy-ağ

Təyin edilən ion	Reagent	Həssaslıq, mkq	Fluoressensiyanın rəngi
Cd2+	Piridin+KJ	0,2	Göy-ağ
Hg2+	SnCl2+KBr	10	Narıncı- qırmızı
Al3+	8-Hidroksixinolin	0,05	Yaşıl
Sn4+	Morin	0,05	Göy-yaşıl
Pb2+	Piridin+KJ	5	Sarı-qəhvəyi
As3+, As5+	Uranilnitrat	-	Sarı-yaşıl
Sb3+, Sb5+	Benzoin	0,2	Göy
Fe2+	Stilbekson	-	Sönmə
Co2+	8-enzosulfanilamino-xinolin	0,001	Yaşıl
	H2SO4+rezorsin	15	Sarı-yaşıl
	Fuksin	10	Qəhvəyi-yaşıl
	Salisilfluoron	0,25	Sarı-yaşıl
Cl-, Br-, J-	Uranilasetat	-	Sönmə

Lümiessent mərkəz

atomlar, molekullar, radikallar, ionlar, dimerlər və kompleks birləşmələr.
Qoşulmuş rabitələr sisteminə malik simmetrik molekullarda lüminessensiya qabiliyyəti daha yüksık olur.
Məsələn,
lüminessensiya etmir + oksidləşmə Trioksidon (sərt qoşulmuş rabitələr)
sərt müstəvi quruluş
Yeni xelat tsiklinin əmələ gəlməsi
Molekuldaxili hidrogen rabitəsi

Əvəzedicilərin aromatik birləşmələrin fluoressensiyasına təsiri

Əvəzedici	Fluoressensiya spektrində λmax dəyişməsi	Fluoressensiya intensivliyinin dəyişməsi
Alkil qrupları	Baş vermir	Çox zəif artım və ya azalma (əsasən)
-OH, OCH3	Artır	Artır
-COOH	“	Kəskin azalıır
–NO2,-NO	Kəskin artır	Kəskin azalıır
-NH2,-NHR,-NR2	Artır	Artır
-CN	Baş vermir	“
–SH	Artır	Azallr
-F,-Cl -Br, I	“	“
-SO3H	Baş vermir	Baş vermir

fluoressein fenolftalein

Lüminesensiya edən lüminesensiya etməyən
fluoressein molekulunda oksigen körpüsü
iki halqanı bir müstəvidə sərt saxlayır
bu həlqələrin elektronlar sisteminin qarşılıqlı təsirinə şərait yaradır.

Fluoressensiyaya təsir edən amillər

1. Udma nə qədər güclü olarsa, fluoressensiya o qədər intensiv olur.

2. Aromatik və heterotsiklik birləşmələr (qoşulmuş ikiqat rabitəli) fluoressensiya qabiliyyətinə malikdirlər. -OH, -NH2 və -OCH3 (elektrodonor əvəzedicilər) fluoressensiyanı gücləndirir.

3. –NO2, -COOH, -CH2COOH, -Br, -I və azoqrup fluoressensiyanı zəiflədir.

4. Əksər molekulların fluoressensiyası pH-dan asılıdır. (fenol C6H5OH fluoressensiya edir, lakin C6H5O anionu fluoressensiya etmir).

5. Həlledicinin polyarlığı artdıqca lüminessensiya zəifləyir.

Lüminessensiyanın sönməsi

Kifayət qədər yüksək qatılıqda lüminessensiyanın intensivliyi tamamilə azalaraq, lüminesensiyanın qatılıq sönməsi (öz-özünə sönmə) başlaya bilər. Bununla əlaqədar lüminessent analizdə qatılığın yuxarı həddi 10-3...10-4 mol/l-dən yüksək olmur. Qatılığın artırılması zamanı əvvəlcə lüminessensiya qatılığa mütənasib olaraq artır, sonra isə lüminessensiya intensivliyinin artması qatılığın artımından “geri qalır”. Məsələn, fluoresseinin qatılığını 0,0003 M--0,003M qədər artırdıqda lüminesensiyanın intensivliyi demək olar ki, 10 dəfə artır. Lakin 1%-li məhlulda fluoresseinin lüminessensiyası çox duru məhlullarla müqayisədə zəifdir. Bu hadisələr bir çox maddələr üçün çoxdan məlumdur. Sonralar məlum oldu ki, fluoressein və başqa maddələrdə lüminessensiyanın kəskin azalması bəzən verilmiş şəraitdə lü v b minessensiya edən maddə ilə qarşılıqlı təsirdə olmayan müxtəlif maddələrin, məsələn, kalium-yodidin əlavə edilməsi zamanı da baş verir. Vavilova görə qatılığın geniş intervalında qatılıq sönməsi əksər hallarda aşağıdakı tənliklə təsvir oluna bilər:
Burada, B və B0 - c və c→0 qatılığında lüminesensiyanın çıxımı; c0-qatılıq sönməsi baş verdiyi qatılıq həddidir.

Lüminesensiyanın sönməsinin iki növü (Vavilov)

Birinci halda maddənin daxilində molekuldaxili qruplaşma ilə əlaqədar proseslər nəticəsində baş verir. Bu hadisə hətta molekullar həyəcanlanmamış halda olduqda baş verir.
Birinci növ sönmə nəticəsində lüminessent maddə qeyri-lüminesentə çevrilir. Beləliklə, udma və lüminessensiya spektrlərinin dəyişməsi ilə müşayiət olunur.

İkinci növ sönmə udma və lüminessensiya spektrlərinin dəyişməsi ilə xarakterizə olunmur.
Bu proses həyəcanlanan molekula yeni maddənin əmələ gəlməsinə səbəb olmayan xarici faktorların təsiri nəticəsində baş verir. Sönmənin səbəbləri müxtəlifdir və onların fiziki-kimyəvi təbiəti tam aydınlaşdırılmamışdır. Qatılıq sönməsinin səbəbi sistemdə kimyəvi dəyişikliklər ola bilər. Məsələn, molekulların aqreqasiyası nəticəsində lüminessensiya qabiliyyəti olmayan və ya digər dəyişilmiş spektral xarakteristikalara malik assosiatlar alına bilər. Dissosiasiya dərəcəsinin dəyişməsi də lüminesen-siyanın sönməsinə səbəb olur. Yüksək qatılqda həm də daxili süzgəc effekti yaranır. İşıq məhluldan keçərkən intensivliyi azalır. Deməli, həyəcanlandırma mənbəyinə yaxın olan molekullara böyük intensivlikli işıq düşür. Fluoressensiyanın intensivliyi düşən işığın intensivliyindən asılı olduğundan işıq selinin intensivliyi azaldıqca Ifl azalacaq. Kiçik qatılıqda bu effekt hiss olunmur, lakin yüksək qatılıqda yaxşı hiss olunur.
Bir çox qarışıqlar lüminessensiyanın çıxımına mənfi təsir göstərir. Məsələn, oksigen, oksidləşmə dərəcəsini asan dəyişən keçid metalların ionları (Cu, Fe, Mn, Co, Ni, Ag, Hg, Ti), ağır atomların ionları (I-, Br-), elementar yod, O2, NO və s. Bu maddələr söndürücülər adlanır. Lü-minesensiyanın sönməsi bir sıra qarışıqların təyini metodikasının əsasında durur. Əksər fluoresent maddə üçün fluoresensiyanın baş verdiyi pH in-tervalı mövcuddur.
Kənar qarışıqlar lüminesensiya mərkəzləri ilə qarşılıqlı təsirdə olaraq lüminesensiya etməyən və ya spektrin başqa hissəsində lüminessensiya edən məhsullar əmələ gətirırsə, verilmiş spektr oblastınsa lüminessensiya edən molekulların sayı azalır. Qarışıqların bu təsiri lüminessensiyanın statistik sönməsi adlanır. Məsələn, F- ionları iştirakı ilə lüminessent maqmezium-xinolinat qeyrilüminessent 8-oksixjnolinə çevrilir.