FÖVQƏLADƏ HALLARIN YAYILMA MİQYASINA GÖRƏ TƏSNİFATI
4. Gözlənilməzlik dərəcəsinə görə:
gözlənilməyən (qəflətən baş verən) FH-lar (təbii fəlakətlər və s.);
gözlənilən (proqnozlaşdırılan) FH-lar (sosial, siyasi, iqtisadi vəziyyət və s.).
5. Yayılma (inkişaf) sürətinə görə:
partlayış sürətli (zəlzələlər, partlayışlar, nəqliyyat qəzaları);
iti sürətli (yanğın, QKTM çıxımı ilə müşahidə olunan qəzalar və s);
tez yayılan (vulkan püskürməsi, radioaktiv maddələrin çıxımı ilə müşahidə olunan qəzalar, kommunal sistemlərdəki qəzalar, daşqınlar və s.);
mülayim sürətli (quraqlıq, epidemiya, ekoloji təhlükəli hadisələr, sənayenin təmizləyici qurğularındakı qəzalar və s.).
6. Sahə mənsubiyyətinə görə:
tikintidə;
sənayedə;
nəqliyyatda;
kənd təsərrüfatında;
hərbi sahədə;
meşə təsərrüfatında;
kommunal-məişət sahəsində.
7. Təsir müddətinə görə:
qısa müddətli;
uzun müddətli.
8. Nəticələrin ağırlığına görə:
Bu təsnifatda hadisənin böyüklüyü, vurulmuş material itkilərin miqdarı, zərərçəkmiş və həlak olmuş insanların sayı, nəticələrin ləğvi üçün tələb olunan qüvvə və vəsaitlər əsas götürülür.
Həlak olanların sayına görə:
kiçik ağırlıqlı – 10 nəfərə qədər;
orta ağırlıqlı – 100 nəfərə qədər;
çox ağır 10 000 nəfərə qədər;
fəlakətli – 10 000 nəfərdən çox.
Təhlükə qarşısında olan (köçürülməyə ehtiyacı olan) insanların sayına görə:
kiçik təhlükəli – 100 nəfərə qədər;
orta təhlükəli – 1000 nəfərə qədər;
təhlükəli – 10 000 nəfərə qədər;
çox təhlükəli – 10 000 nəfərdən çox.
9. Qarşısının alınması imkanına görə:
qarşısı alınan;
qarşısı alınmayan.
10. Yaranma xarakterinə görə:
təbii xarakterli;
texnogen xarakterli;
bioloji xarakterli;
hərbi xarakterli;
sosial xarakterli;
ekoloji xarakterli.
FÖVQƏLADƏ HALLARIN ÜMUMİ TƏSNİFATI
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar yaranma obyektinə, nəticələrinin miqyasına, ətraf mühitin çirklənməsinə və s. əlamtlərinə və xassələrinə görə təsnif olunurlar.
Yaranma obyektinə görə texnogen xarakterli fövqəladə hallar aşağıdakı kimi təsnif olunurlar:
Radioaktiv maddələrin çıxımı ilə müşahidə olunan qəzalar nəticəsində baş verən FH-lar.
Qəza-kimyəvi təhlükəli maddələrin (QKTM-lərin) çıxımı ilə müşahidə olunan qəzalar nəticəsində baş verən FH-lar.
Binalarda, kommunikasiya və texnoloji qurğularda və s. yerlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Dağıdıcı dalğaların, daşqınların və təhlükəli subasmaların yaranmasına səbəb olan hidrodinamiki qəzalar (bəndlərin dağılması və s.) nəticəsində baş verən FH-lar.
TEXNOGEN XARAKTERLİ FÖVQƏLADƏ HALLARIN TƏSNİFATI
Nəqliyyat qəzaları nəticəsində baş verən FH-lar.
Kommunal sistemlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Bioloji təhlükəli maddələrin (BTM-lərin) çıxımı ilə müşahidə olunan qəzalar nəticəsində baş verən FH-lar.
Bina və qurğuların qəflətən dağılması nəticəsində baş verən FH-lar.
Elektrik enerjisi sistemlərində baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Təmizləyici qurğularda baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
TEXNOGEN XARAKTERLİ FÖVQƏLADƏ HALLARIN TƏSNİFATI
Praktiki baxımdan yaranma xarakterinə görə texnogen xarakterli FH-ları praktiki baxımdan çox vaxt 6 əsas qrupa bölürlər:
Radiasiya təhlükəli obyektlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Kimyəvi təhlükəli obyektlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Yanğın-partlayış təhlükəli obyektlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Hidrodinamiki təhlükəli obyektlərdə baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
Nəqliyyat qəzaları nəticəsində yaranan FH-lar.
Kommunal-enerji sistemində baş verən qəzalar nəticəsində yaranan FH-lar.
YOXLAMA SUALLARI
1. FH-lar münaqişə xarakterinə görə neçə növə bölünürlər?
2. FH-lar yaranma səbəbinə görə neçə növə bölünürlər?
3. FH-lar yayılma miqyasına görə neçə növə bölünürlər?
4. FH-lar təsir müddətinə görə neçə növə bölünürlər?
5. FH-lar yayilma (inkişaf) sürətinəgörə neçə növə bölünürlər?
6. Praktiki baxımdan yaranma xarakterinə görə texnogen xarakterli fövqəladə halları hansı əsas qruplara bölürlər?
Mühazirənin Xülasəsi
Bu bölmədə,
Fövqəladə hallarda əhalinin köçürülməsi.
Fövqəladə hallarda obyektlərin işinin dayanıqlığı.
Fövqəladə hallar və onların təsnifatı.
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar və onların xarakteristikası.
Hərbi xarakterli fövqəladə hallar və onların xarakteristikası.
Təbii xarakterli fövqəladə hallar və onların xarakteristikası haqqında bilikləri öyrəndiniz.
