Foydalanilgan adabiyotlar

---

Mavzu: Yer po'stining tuzilishi, turlari , kimyoviy tarkibi 
Reja: 
1. Yer haqida tushuncha 
2. Yer po'stining tuzilishi 
3. Yer po’stining turlari va kimyoviy tarkibi 
Foydalanilgan adabiyotlar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

1. Yer haqida tushuncha 
Yer-Quyosh 
sistemasidagi 
Quyoshdan uzoqligi 
jihatdan 
uchinchi 
(Merkuriy, Venera sayyoralaridan keyin) sayyora. U oʻz oʻqi atrofida va aylanaga juda 
yaqin boʻlgan elliptik orbita boʻyicha Quyosh atrofida aylanib turadi. Hajmi va massasi 
jihatidan Yer katta sayyoralar ichida (Yupiter, Saturn, Uran, Neptundan keyin) beshinchi 
oʻrinda. Yerda hayot borligi bilan u Quyosh sistemasidagi boshqa sayyoralardan farq 
qiladi. Biroq, hayot materiya taraqqiyotining tabiiy bosqichi boʻlganligi sababli Yerni 
koinotning hayot mavjud boʻlgan yagona. kosmik jismi, hayotning Yerdagi shakllarini 
esa mavjudotning yagona shakllari deb boʻlmaydi (qarang Yerdan tashqaridagi 
sivilizatsiyalar). Astronomik belgisi fi . 
Hozirgi zamon kosmogoniya nazariyalariga koʻra, Yer Quyosh atrofidagi fazoda 
gazchang holatda boʻlgan kimyoviy elementlarning gravitatsion kondensatlanishi 
(birbiriga qoʻshilishi) yoʻli bilan 4,7 milliard-yil muqaddam paydo boʻlgan. Yer tarkib 
topib borayotgan vaqtda radioaktiv elementlarning parchalanishi natijasida ajralib 
chiqadigan issiqlik hisobiga Yerning ichki qismi asta-sekin qizib, Yer moddasining 
differensiyalanishiga olib kelgan, oqibatda Yerning konsentrik joylashgan turli 
qatlamlari — kimyoviy tarkibi, agregat holati va fizik xossalari jihatidan bir-biridan farq 
qiladigan geosferalari hosil boʻlgan. Yer ichki qismining tuzilishi, seysmik toʻlqinlarning 
yer sirti va butun hajmi boʻyicha tarqalishini tadqiq etish asosida aniqlangan. Bu 
toʻlqinlar boʻylama va koʻndalang toʻlqinlar boʻlib, ularning Yer ichki qismini tashkil 
etgan qattiq, suyuq qatlamlarida tarqalishi turlicha koʻrinish kasb etadi. Bu zamonaviy 
metodlar asosida Yer ichki qatlamlarini oʻrganish quyidagi natijalarni berdi. 
Yer poʻsti deb ataluvchi qatlam oʻrtacha 30 km qalinlikka ega boʻlib, uning 
ostidagi Yer mantiyasi 2900 km chuqurlikkacha boradi. Undan pastda — 5500 km li 
chuqurlikkacha suyuq tashqi yadro joylashgan boʻlib, markazda diametri 1500 km 
chamasidagi qattiq subʼyadro yotadi. Yerdan tashqarida tashqi geosferalar — suv sferasi 
(gidrosfera) va havo sferasi (atmosfera) joylashgan.