Fяxrяddиn mustafayev

növbələşməsi 
anlayışına xüsusi diqqət verilir 
(Ģəkil 
25,26,27)
. Əlamətlərin növbələşməsi fenotipdə onların genetik determinasiyası 
dərəcəsini göstərir, bu zaman həm də əlamətlərin valideynlərdən və xarici 
mühitdən asılılığının nisbəti də nəzərə alınır. Kəmiyyət əlamətlərinin genetik 
determinasiya dərəcəsi 
növbələşmə əmsalı
ilə ifadə olunur və başlıca olaraq 
aşağıdakı düsturlarla hesablanır: 
1. h
2
=2r, burada h
2
– növbələşmə əmsalı, r – isə birbaşa yaxın qohumluq 
əlaqəsi olan qohumlarda (ana – qız və s.) miqdar əlamətlərinin əmsalını ifadə 
edir. 
2.
h
2
=2R, burada R-birbaşa qohumluq əlaqəsi olan fərdlərin arasındakı 
fenotipik reqressiya əmsalını göstərir. 
Hazırda genetiklər belə nəticəyə gəlmişlər ki, ayrı-ayrı keyfiyyət əlamətləri 
növbələşmə prosesində mürəkkəb poliqon xarakter daşıyır və heyvanların 
xəstəliklərə qarşı rezistentliyinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Nəslin 

---

194 
növbələşmə dərəcəsi təyin olunarkən kəmiyyət əlamətlərində tətbiq edilən 
yuxarıdakı düsturlara istinad olunur. 
Heyvanlarda xeyirli əlamətlərin növbələĢməsi. 
Heyvanların xeyirli 
təsərrüfat əlamətlərinə inəklərin süd məhsuldarlığı, südün yağlılıq faizi, şəkərin 
(laktoza), kazeinin (süd zülalı) miqdarı, qoyunlarda yun qırxımı, ət çıxarı, 
quşlarda isə – yumurtlama dərəcəsi, ət artımı məhsuldarlığı aiddir. Həmin 
əlamətlərə görə aparılan seçmənin səmərəliliyi növbələşmədən, nəsillər 
arasındakı intervaldan və s. asılıdır. 

---

195 
Şəkil 25. 
Anelaluz toyuqlarında əlamətlərin növbələşmə sxemi. (F. Ayala, C. 
Kayger, 1987). 
Şəkil 26.
İrsiyyətdə qametlərin növbələşməsi (M. Babayev, 2006)