Fяxrяddиn mustafayev

Nuklein turĢularının bioloji rolu və quruluĢu. 
Canlı orqanizmlərin bütün 
xassələri zülal molekullarının quruluşu və funksiyası ilə müəyyən olunur. Heyvan 
orqanizmində də irsiyyətin formalaşması və inkişafı 
zülalların biosintezi prosesində
icra olunur. F.Engels XIX-əsrin 80-ci illərində yazmışdır: 
«Həyat zülali maddələrin 
varlıq fomasıdır».
Həyat üçün ən vacib zülal fermentlər olmaqla, onlar yüksək 
differensiasiyalaşması ilə səciyyələnir və hüceyrələrdə gedən minlərlə müxtəlif 
biokimyəvi və fizioloji proseslərin baş verməsini təmin edir. Bütün genetik 
məlumatların hamısı məhz zülallar-fermentlər tərəfindən realizə və idarə olunur. 
Zülallar bütün bioloji proseslərdə iştirak edən ən mürəkkəb üzvü birləşmələr olub, 
hidroliz zamanı amin turşuları əmələ gətirən yüksək molekullu polimer 
birləşmələrdir. Heyvan orqanizmində zülalların miqdarı quru kütlənin 40-50%-ni, 
bitkilərdə isə 20-25%-ni təşkil edir. Zülallar orqanizmdə aşağıdakı mühüm 
funksiyaları yerinə yetirir: 
– katalitik funksiya (fermentativ kataliz); 
– quruluş (struktur) funksiyası; 

---

138 
– hərəkət funksiyası (əzələlərin, kirpiklərin, hüceyrədə sitoplazmanın bütün 
hərəkət növləri zülalların hesabına icra olunur); 
– nəqletmə və ehtiyat funksiyası (kiçik molekulların daşınması-qanla 
oksigen, dəmir və s. toxumalara çatdırılır, CO
2 
- onlardan xaric olunur, 
mioqlobin isə əzələlərdə O
2
ehtiyatını toplayır); 
– mühafizə funksiyası (immunitetin formalaşması, qanın laxtalanması və s.); 
– hormonal funksiya (insulin və digər hormonlar öz quruluşuna görə 
zülallara və ya peptidlərə aiddir); 
– ehtiyat funksiyası (yumurtada albumin, süddə kazein və s. ehtiyatı); 
– dayaq funksiyası (vətərlər, bağlar, oynaq birləşmələri, skeletin sümükləri 
və s.) əsasən zülalardan ibarətdir; 
– reseptor funksiyası (sinir hüceyrələrinin-neyronların spesifik impulsları 
nəql etməsi reseptor zülalları vasitəsilə icra olunur). Zülalların müxtəlif 
funksiyaları yerinə yetirməsi onların tərkibindəki 20 amin turşusunun