Г. И. Али-заде, А. Р. Джалилова, Х. Х. Магеррамова, И. И. Алиев
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №4, sentyabr, 2016- cı il
- Влияние эрозионных процeссов на формы резервов калия В.А.Мамедов
- Effect of erosion processes to the variation of potassium reserves
|
Kəsimin №-si Torpaqlar Eroziyaya uğrama dərəcəsi Dərinlik, sm-lə Ehtiyatlar, mq/100 q-la Ü e Y e B e P e 1 2 3 4 5 6 7 8 I
Çimli
_ 2-7 7-15
21-38 89-115
2270 2230
1770 2060
457.3 429.7
403.0 286.5
32.3 30.3
24.1 25.9
1780.4 1770.0
1342.9 1747.5
Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №4, sentyabr, 2016- cı il
42 3
v 0-13
13-28 1910
2180 276.1
446.6 25.0
27.6 1608.9
1707.8 4 w 0-15 2110
192.0 18.5
1899.5 5
Qonur dağ-meĢə
_ 2-13 13-26
45-67 114-136
2420 2300
2380 2280
669.8 588.9
772.2 606.2
53.1 38.7
27.4 11.1
1691.1 1672.4
1580.4 1662.7
6 v 0-7 7-24 49-76
2040 2120
2210 433.3
544.7 481.4
34.1 36.5
18.0 1572.6
1538.8 1710.6
7 w 0-9 1790 337.5
17.7 1434.8
1 2 3 4 5 6 7 8 8
Qəhvəyi dağ-meĢə
_ 2-15 15-35
58-85 85-127
2550 2470
2500 2390
1059.4 962.8
1262.1 650.2
58.0 42.2
38.7 21.6
1432.6 1465.0
1199.2 18.2
10
v 0-9 9-25
25-49 2300
2650 2430
734.2 858.8
654.5 30.5
34.1 27.5
1535.3 1757.1
1748.0 11
w 0-8
2100 530.4
19.8 1549.8
12 Boz qəhvəyi (Ģabalıdı)
___ 0-10 10-38
38-51 73-118
1950 1840
1720 1740
511.3 520.0
533.1 353.3
42.1 35.2
27.5 16.1
1396.7 1284.8
1159.4 1370.7
14
v 0-15 15-47
47-76 1750
1610 1630
348.5 417.6
347.6 28.0
20.5 15.3
1373.5 1171.9
1267.0 15
w 0-21
21-48 1670
1730 172.3
301.1 15.3
17.0 1482.3
1411.9 Qeyd: Ü e -ümumi, Y e -yaxın, B e -bilavasitə, P e - potensial ehtiyatlar, - — uğramamış, v-orta və w- şiddətli
Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №4, sentyabr, 2016- cı il
43
dinamikası A – çimli dağ-çəmən; B – qonur dağ-meşə; C – qəhvəyi dağ meşə; Ç – dağ şabalıdı ( 1 – yuyulmamış, 2 – orta yuyulmuş, 3 – şiddətli yuyulmuş) torpaqlar
hidromikanın geniş yayılmasına baxmayaraq, çox hallarda onun miqdarında müxtəliflik müşahidə edilir.
Asan
mənimsənilən bilavasitə ehtiyatı təmsil edən K 2 0, ümumi ehtiyatın 0.5-2.3%-ni təşkil edir; eyni zamanda aşağı qatlara doğru onun miqdarı xeyli azalır. Digər torpaqlarla müqayisədə qəhvəyi dağ- meşə (58.0 mq/100 q) və qonur dağ-meşə (53 mq/100) torpaqlarının üst qatları kaliumun bilavasitə ehtiyatı ilə yüksək dərəcədə təmin olunmuşdur. Çimli dağ- çəmən torpağının bu ehtiyat qrupunda olan kaliumun miqdarı nisbətən az olub (32.3 mq/100q), boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar isə aralıq mövqedə (42.1 mq/100 q) dayanır.
Torpaqların eroziyaya uğrama dərəcəsinin artması ilə potensial ehtiyat istisna olmaqla, K 2 O-un digər ehtiyat qruplarındakı miqdarı da azalır. Belə ki, təbii vəziyyətini saxlamış torpaqların A horizontunda onun ümumi ehtiyatının 56- 78%-i potensial, 20-41 %-i yaxın və 1.4- 2.3%-i isə bilavasitə ehtiyat formalarında toplanmışdır. Bu göstəricilər müvafiq olaraq orta (67-84; 14-32; 1.3-1.7%) və şiddətli (74-90; 9-25; 0.8-0.9%) dərəcədə erzoiyaya uğramış torpaqlarda geniş həddə tərəddüd edir (şək.). Kaliumun potensial ehtiyat formasının şiddətli və nisbətən orta dərəcədə eroziyaya uğramış torpaqlarda yüksək miqdarı çöl şpatı, mika və onlara yaxın mineralların üstünlük təşkil etməsi, aşınma və torpaqəmələgəlmə proseslərinin zəif intensivliyi ilə də izah olunur. Nəticə
Eroziyaya uğramış torpaqlarda mineral qida elementlərinin, o cümlədən kaliumun ehtiyat formaları və onlar arasındakı asılılıq, bu torpaqların K 2 O ilə təmin olunması mexanizmini nəzəri cəhətdən proqnozlaşdırmaqla yanaşı, gübrə normalarının düzgün təyini və onlardan səmərəli istifadə olunmasına zəmin yaradar. Eroziyaya uğrama
dərəcəsi artdıqca kaliumun bütün
ehtiyat formalarının (potensial ehtiyat istisna olmaqla) azalması müşahidə olunur.
ƏDƏBĠYYAT 1.Babayev A.H. Azərbaycanın bəzi torpaq- iqlim bölgələrində torpaq proseslərinin və torpaqların münbitliyinin modelləşdirilməsi və proqnozlaşdırılması. Dokt. diss.avtoref., Bakı, 1995, 34 s. 2. Горбунов Н.И. Высокодисперсные ми- нералы и методы их изучения.Изд-во АН СССР, 1963, 302 с. 3. Горбунов Н.И. Минералогия и физиче- ских химия почв. М.наука, 1978, 296 с.
Ekologiya və su təsərrüfatı jurnalı, №4, sentyabr, 2016- cı il
44 4.Искендеров И.Ш.Минералогический состав основных зональных типов почв Азербайджана. Баку, Элм, 1987, 116 с. 5.Кузнецова Е.Г. Оценка обеспеченности почв калием. Тез. дкол. 7 сьезда почвове- дов СССР.. Ташкент. Мехнат, 1985, с.119 6. Мамедов В.А. Эрозия-как экологиче- ский фактор, влияющий на изменение микростроение и минерологический со- став почв Большого Кавказа. Акад. H.Ə.Əliyevin 95 illiyinə həsr olunmuş ―Tətbiqi ekologiyanın problemləri‖ III Respublika elmi-metodik konfransının materialları, Bakı, 2012, s. 315-317 7. Мехтиев Г.Д. Минералогический со- став илистой фракции, резервы елементов минерального питания земледельческая освоенных почв Нахчеванский АССР. Автореф. канд. дисс. Баку, 1989, 22 с. 8. Ониани О.Г. Агрохимия калия. М.Наука, 1981, 199 с. 9. Султанбаев Е.А. Минералогия черно- земов и каштановых почв Казахстана. Автореф. дисс.докт. геогр.наук. Алма- Ата. 1992, 36 с.
Резюме
В статье приводятся результаты исследований сравнительного анализа резервом калия в различной степени эро- дированности горно-луговых дерновых, горно-лесных бурых, горно-лесных ко- ричневых и серо-коричневых (каштано- вых) почвах Большого Кавказа.
ний (Рб), непосредственный (Рн), потен- циальный (Рп) резервы, горно-луговые дерновые, горно-лесные бурые, горно- лесные коричневые, (серо-коричневые) каштановые почвы.
Effect of erosion processes to the variation of potassium reserves V.A.Mamedov SUM- MARY
The article presents results of compara- tive analysis is potassium reserve in varying degress of erosion of mountain-meadow turf, brown mountain-forest brown and gray- brown (chestnut) soils of the Great Cauca- sus.
direct (Ph) reserves, mountain-meadow turf, brown
mountain-forest, mountain-forest brown, brown (gray-brown) soils.
Məqaləyə BDU-nun “Coğrasiyz və ekolo- giya” kafedrasının dosenti, c.e.n. Ş.İ. Məmmədova rəy vermişdir
Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|