G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va

T 
Taktil sezgi
- tana yuzasidagi beriladigan ta‘sirotlarni bevosita teri orqali sezish. 
Teriga ta‘sir etuvchi asosiy qitiqlagich mexanik ta‘sir hisoblanadi. Mexanik 
qitiqlagich teriga ikki xil ta‘sir kо‗rsatadi: bevosita tegib turish va bosim berish. 
Bevosita tegib turish sezgisi tez moslana oladigan retseptorlar bilan bog‗liq bо‗lsa, 
bosim berish sezgisi qiyin moslanadigan retseptorlar bilan bog‗liq. 
Talamus
- oraliq miyaning asosi, о‗rta miya va yarimsharlar pо‗stlog‗i oralig‗ida 
joylashgan. Uning tarkibida spetsifik, nospetsifik va assotsiativ yadrolar bor. Talamus 

---

203 
xilma-xil impulslarni (hid bilish bilan bog‗liq bо‗lgan impulslardan tashqari) qabul 
qilib, ularni miya yarimsharlarining pо‗stlog‗iga va markaziy nerv sistemasining 
boshqa qismlariga о‗tkazadi. Talamusda 40 dan ortiq yadrolar borligi aniqlangan. 
U 
Uzoq umr kо‘rish
- odamning uzoq yillar yashashini ta‘riflovchi sotsial-biologik 
tushuncha. Bu masala bilan maxsus fangerotologiya shug‗ullanadi. Mutaxassislarning 
fikricha, uzoq umr kо‗rish deganda 90-95 yoshdan keyin yashash tushuniladi. 
Uyqu
- tirik organizmning fiziologik holati. Butun bir organizmda sodir bо‗ladigan 
charchashini yо‗qotish, organizm ish qobiliyatini tiklashga qaratilgan. 
Uyquga ketish
-kо‗pgina hayvonlarning yilning ma‘lum faslini, kо‗pincha qish 
faslini uyquga ketish bilan о‗tkazishi. 
F 
Fiziologiya
- biologik fanlarning biri, tirik organizmning, undagi tо‗qima, hujayra, 
organlar va organlar sistemalarining hayotiy faoliyatini о‗rganadi. 
Fotoretseptorlar
- yorug‗lik nurlarini qabul qiluvchi retseptorlar (masalan, kо‗z tо‗r 
pardasidagi tayoqcha va kolbachalar). 
Funksional sistema
- tirik organizmdagi shunday bir holatki, bunda tо‗qima, 
hujayra, organlarda о‗zaro bog‗lanish, kelishish, umumiy о‗zgarishlar aslida bir 
maqsadga qaratilgan bо‗ladi, ya‘ni bir butun organizm о‗z tirikligini, hayot 
kechirishini saqlab qoladi, yangi sharoitga moslashadi. Funksional sistema haqidagi 
ta‘limot akademik P.K.Anoxin tomonidan yaratilgan. 
Funksiya
- har bir hujayra, tо‗qima, organ, sistemaning bir butun organizm sathidagi 
bajaradigan vazifasi, ishi; masalan, kо‗ruv organlarining vazifasi kо‗rish bо‗lsa, 
eshitish organlariniki-eshitish va hokazo.