G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Spinal karaxtlik (shok).
Orqa miya birdan bo‗yinning yuqori qismidan kesilsa, yoki jarohat olsa o‗tsa avval orqa miyaning deyarli barcha funksiyalari, shu jumladan orqa miya reflekslari ham o‗sha zahoti yo‗qola boshlaydi. Bu reaksiya spinal karaxtlik deyiladi. Bu reaksiyaning sababi shundaki, spinal neyronlarning normal faolligi ko‗p jihatdan orqa miyaning doimiy tonusli qo‗zg‗alishiga bog‗liqligidir. Bu qo‗zg‗alish unga yuqori markazlardan pastga tushuvchi asab tolalari bo‗ylab, ayniqsa, retikulospinal, vestibulospinal va kortikospinal traktlardan, keladigan impulslar ta‘sirida ro‗y beradi. Bir necha soat yoki hafta davomida spinal neyronlarning qo‗zg‗aluvchanligi asta-sekin tiklanadi. Bu barcha neyronlar uchun xos bo‗lgan xossadir, ya‘ni ular yengillashtiruvchi impulslarni manbaini yo‗qotganidan so‗ng o‗zining shaxsiy tabiiy qo‗zg‗aluvchanligini oshiradi va shu yo‗l bilan yo‗qotganini o‗rnini to‗ldiradi. Ko‗plab noprimatlarda orqa miya markazlarining normaga qaytishi uchun bir necha 62 soatdan bir necha sutkagacha kerak bo‗ladi. Biroq odamda tiklanish bir necha haftaga cho‗ziladi, ba‘zida esa tiklanmaydi. Boshqa hollarda esa, aksincha, haddan ortiq tiklanadi va buning natijasida orqa miyaning qisman yoki barcha funksiyalari ortiqcha qo‗zg‗algan holatda bo‗ladi. Quyida spinal funksiyalardan ayrimlarini, ayniqsa spinal karaxtlik vaqtida yoki undan keyin aziyat chekadiganlarning, sanab o‗tamiz: 1. Spinal karaxtlik boshlanganda darhol va ancha sezilarli darajada arterial bosim tushib ketadi (40 mm sim. ust.gacha). Bu simpatik asab tizimining faolligini deyarli to‗liq bloklanganligini ko‗rsatadi. Bosim odatda bir necha kun ichida normaga qaytadi (hattoki odamda ham). 2. Orqa miyada birlashgan skelet mushaklarining barcha reflekslari karaxtlikning birinchi bosqichida bloklanadi. Ushbu reflekslarni hayvonlarda tiklanish uchun bir necha soatdan bir necha kungacha; odamlar uchun - 2 haftadan bir necha oy talab qilinadi. Hayvonlarda ham, odamlarda ham ayrim reflekslar oxir- oqibatda o‗ta qo‗zg‗aluvchan bo‗lib qoladi, ayniqsa, bosh va orqa miya yo‗llarining asosiy qismi kesilganda ayrim yengillashtiruvchi yo‗llar saqlab qolingan bo‗lsa. Birinchi bo‗lib cho‗zilish reflekslari tiklanadi, keyinchalik asta-sekin murakkabroq reflekslar: bukish, antigravitasion pozali va qisman qadam tashlash reflekslari tegishli tartibda tiklanadi. 3. Siydik pufagi va to‗g‗ri ichakning bo‗shashini nazorat qiladigan orqa miyaning dumg‗aza bo‗limi reflekslari orqa miya kesilganidan so‗ng birinchi hafta mobaynida bo‗lmaydi, lekin ko‗p hollarda ular tiklanadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|