G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Gipotalamus
. Gipotalamik sohaga quyidagilar kiradi: ko‗ruv asablarining kesishgan xochlari, gipofiz boshlanadigan voronka, kulrang do‗ngcha va kaudal 80 joylashgan yelinsimon tanalar. Ushbu barcha sohalarda ko‗p sonli yadrolar (sut emizuvchilarda 32 juft) joylashgan bo‗lib, ularni bir necha guruhlarga ajratish mumkin: preoptik oldingi, o‗rta, tashqi va orqa. Kulrang do‗ngcha III me‘dacha pastki devorining toq tola o‗simtasi ko‗rinishida bo‗lib, kulrang moddaning yupqa plastinkasidan iborat. Do‗ngchaning ustki qismi ingichka ichi bo‗sh voronkasimon cho‗zilgan bo‗lib, uning yakunlangan uchida turkiy egarning chuqurida yotgan gipofiz joylashgan. Kulrang do‗ngchada kul rang moddaning yadrolari joylashgan bo‗lib, ular yuksak vegetativ markazlar hisoblanadi va xususan moddalar almashinuvi hamda issiqlikni boshqarishga ta‘sir ko‗rsatadi. Ko‗ruv xochi kulrang do‗ngchaning oldida yotadi, ko‗ruv asablarining kesishgan joyida hosil bo‗ladi. Yelinsimon tana – ikkita, uchta katta bo‗lmagan, oq rangdagi, noto‗g‗ri shar shaklidagi do‗ngchalar bo‗lib, o‗rta miyaning yon tomonlarida simmetrik ravishda yotadi. Oq modda qatlami yuzasining tagida har bir tananing ichida ikkita kul rang yadro joylashgan. yelinsimon tana barcha funksiyasi bo‗yicha po‗stloqosti hid bilish markazalariga mansub. Ketingi gipotalamik soha – miya moddasining uncha katta bo‗lmagan uchastkasi bo‗lib, talamus tagida joylashgan. Unda, qora substansiyadan lateralroq, oraliq miyaga mansub bo‗lgan oval tana yotadi. U, ekstrapiramidali tizimning bo‗g‗inlaridan biri bo‗lib, vegetativ funksiyalarni ham bajaradi deb hisoblanadi. Gipotalamus alohida sohalarining funksional mohiyati turlichadir (32-rasm). Gipotalamus yadrolari shikastlangan yoki qo‗zg‗algan paytda o‗ta har xil samaralar yuzaga keladi, lekin ularning barchasi, u yoki bu darajada organizmning vegetativ sohasi bilan bog‗liq. Ko‗rinib turibdiki, gipotalamusda vegetativ funksiyalarni integrasiyalovchi yuksak markaz joylashgan bo‗lib, bu funksiyalar keyinchalik, vegetativ asab tizimining parasimpatik va simpatik bo‗limlari tomonidan boshqariladi. Tana haroratini boshqarish mexanizmlari gipotalamik yadrolariga bo‗ysinadi, bunda ularning ba‘zilari issiqlik ajratish jarayonini, ikkinchilari esa – 81 issiqlik ishlab chiqarish jarayonini boshqaradi. Gipotalamik neyronlarni ularga oqib keladigan qonning haroratiga sezuvchanligi muhim fakt hisoblanadi. Harorat o‗zgargan paytda ushbu neyronlarning fonli faoliyati ham o‗zgaradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|