G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Metasimpatik tizimning
yuqori darajadagi avtonomligi shundan iboratki, uning tarkibida reflektor faoliyatni to‗la ta‘minlaydigan tuzilmalar bor. Bu tizimning o‗zida mexanoreseptorlar, xemoreseptorlar, termoreseptorlar va osmoreseptorlar mavjud bo‗lib, ulardan, tizim tugunlari, sezuvchi tolalar orqali ichki a‘zo devorlari holati to‗g‗risida axborot olib turadi. Bu impulslar orqa va bosh miya markazlarigacha yetib borishi mumkin. Metasimpatik neyronlar bir–biri bilan sinapslar yordamida bog‗lanib, kovak a‘zolar devorida to‗rlar hosil qiladi. Bu yerda, birinchidan, sensor axborot tahlil qilinadi, ikkinchidan, efferent impulslar shakllanib, efferent neyronlar orqali a‘zo harakatlariga o‗zgarish kiritib turiladi. Simpatik asab tizimi deyarli hamma a‘zo va tizimlarda joylashgan. Parasimpatik tizim nazorat qiladigan doira ancha tor, ya‘ni ba‘zi a‘zo va to‗qimalarda umuman yo‗q, metasimpatik tizim ta‘siri juda chegaralangan va u, faqat o‗z-o‗zidan harakat qilish qobiliyati bo‗lgan ichki a‘zolarga tarqaladi. Ichki a‘zolarda metasimpatik mahalliy boshqaruv tizim mavjudligining fiziologik mohiyati shundaki, u MATni bu faoliyatlarni boshqarishdagi ishtirokidan ko‗p jihatdan halos qiladi, boshqarish esa ishonchli bo‗ladi. Ko‗pchilik simpatik va parasimpatik efferent tolalar, hamda metasimpatik asab tizimining efferent hujayralari uzluksiz qo‗zg‗alish holatida bo‗ladi. Bu holat, tonus deb nom olgan. Tonus – organizmdagi gomeostazning ko‗rinishlaridan biri va bir vaqtning o‗zida uni stabillashtiruvchi mexanizmlardan biri ham. Simpatik asab tizimi umumiy qon tomirlar tonusini yaratishda muhim rol o‗ynaydi. Yurakni innervasiyalaydigan parasimpatik tolalar ham uzluksiz qo‗zg‗alish holatida bo‗ladi va ular orqali uzatiladigan axborot, yurak qisqarishlari chastotasini kamaytirishga qaratilgan. Sayyor asablar tonusining roli, yurakda ancha ko‗p 111 zahiralarni hosil qilishdan iborat bo‗lsa kerak va ular, yurak faoliyati kuchaygan vaqt bilan birga o‗tadigan holatlarda ishlatiladi. Aynan shu tonusning pasayishi, a‘zo faoliyatini qayta o‗zgarishi uchun asos hisoblanadi. Shu tufayli bo‗lsa kerak, vagotomiya samaralari, mushaklar faoliyatini tez o‗zgartira olish qobiliyatiga ega hayvonlarda (quyonlar, maymunlar) yaqqol namoyon bo‗ladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|