Gandbol, regbi nazariyasi va uslubiyati kafedrasi

II BOB. Umumrivojlantiruvchi mashqlarning maxsus yo‘naltirilganligi

2.1 Kuch sifatlarini, ya’ni tashqi qarshilikni yengish qobiliyatini

Umumrivojlantiruvchi mashqlar - bu maxsus mashqlardir
URMni uch usulda qoilash y o ii bilan rivojlantirish tavsiya etiladi
1. Uncha og‘ir bo‘lmagan yukni ko‘p marta (8 - 12 martagacha) ko‘tarish yoki o‘z tanasi og‘irligini yengish (yotib, qo‘llarga tayangan holda ulami bukib-yozish, o‘tirgan holatdan turish, tortilish va h.k.). Shunga o‘xshash mashqlaming toliqishgacha bajarilish kuch chidamliligini rivojlantiradi, mushak massasining o‘sishiga yordam beradi. 8-12 marta takrorlash qiyinchilik tug‘dirmasa, yuk og‘irligini ko‘paytirish yoki dastlabki holatni o‘zgartirish (masalan, qo‘llarga tayanib, ulami bukish-yozishda oyoq tayanchini balandroq qo‘yish) zarur
2. Imkoniyat chegarasiga yaqin yukni ko‘tarish (1-3 marta). Mazkur mashqlar mushaklaming kuchini eng yuqori darajagacha rivojlantiradi. Ulaming massasi ham oshadi. Izometrik mashqlar (tana qismlarining ko‘rish mumkin bo‘lgan harakatsiz tashqi qarshilikni yengish uchun mushaklaming imkon chegarasiga yaqin zo‘riqish) ham maksimal kuchni rivojlantiradi. 3. Harakatlami maksimal tezlik bilan bajarish. Mashqlaming tezlik-kuch sifatlari, epchillik rivojlanadi. Chidamlilik - mushaklarning qattiq zo‘r berishni talab qiladigan uzoq muddatli ishlashi davomida toliqishga qarshi turish qobiliyatidir. URMdan foydalanib, alohida tana qismlari 90 va umumiy chidamlilikni rivojlantirish mumkin. Mushaklaming chegaralangan miqdori qatnashuvchi mashqlami imkon boricha ko‘p marta bajarish orqali alohida a’zolar chidamliligi rivojlantiriladi (masalan, gantellami yelkada ko‘tarish, tumikda tortilish). Mushaklaming ko‘p gumhlari uzoq muddat davomida ishtirok etadigan va shunga ko‘ra yurak-qon tomir hamda nafas olish tizimlari yuqori yuklama bilan ishlaydigan mashqlar umumiy chidamlilikni rivojlantiradi (masalan, turgan joyda uzoq muddat yugurish, sakrashlar va o‘tirib-turishlami egilish yoki yotib tayanish bilan qo‘shib bajarish). Egiluvchanlik - tana qismlarining o‘zaro harakatchanligi o‘lchamidir. Egiluvchanlikning rivojlanish darajasi harakatlaming erishish mumkin bo‘lgan amplitudasi kattaligini belgilaydi . Faqat kuch mashqlarini bajarish bo‘g‘imlar harakatchanligining chegaralanib, «qotib» qolishiga olib keladi. Shu sababli kuch mashqlarini egiluvchanlikni tarbiyalaydigan mashqlar bilan uyg‘unlikda qoilash lozim boiadi.
Faol egiluvchanlik - mushaklaming yenguvchi kuchi ishi hisobiga bo‘g‘imlardagi harakatchanlikni namoyish etish bilan 91 (baland ko‘tarilgan oyoqlami shu holda tutib turish, oyoqlami baland ko‘tarib tushirish va h.k.) bog‘liq. Shunga ko‘ra, faol egiluvchanlikni rivojlantirish ham harakatlar amplitudasi baland bo‘lgan, shuningdek, bo‘g‘imlaming imkoniyat darajasidagi holatda «mustahkamlab qo‘yadigan» mushaklami mustahkamlovchi mashqlami nazarda tutadi (baland ko‘tarilgan oyoq, katta burchak va h.k.). Sust egiluvchanlik - bo‘g‘imlardagi harakatchanlikni o‘z tanasi yoki uning qismlarini og‘irlik kuchi, sherik yoki yuklar ta’sirida (shpagat qilish, sherik yordamida o‘tirgan holatda oyoqlarga egilish, oyoqni gimnastika narvoni reykasiga tiragan holda butun gavda bilan unga engashish va h.k.) namoyish etish. Passiv egiluvchanlik faol yoki passiv harakatlami (qo‘shimcha harakatli engashish, shuning o‘zi-sherik bilan), bo‘g‘imlardagi harakatchanlik namoyon bo‘ladigan («ko‘prik», shpagat, egilish va h.k.) turg‘un holatlarda mushaklami «mustahkamlab qo‘yish» usullari bilan rivojlantiradi. Bo‘shashish mashqlari ham URMning bir qismini tashkil etadi. Kuch, chidamlilik, egiluvchanlikni rivojlantiruvchi alohida URM oralig‘idagi tanaffuslar dam olish, mushaklaming beixtiyor tabiiy ravishda bo‘shashishi bilan bog‘liq. Shug‘ullanuvchilami faol ravishda (ixtiyoriy tarzda) mushaklami iroda kuchi bilan bo‘shashtirishga o‘rgatish shart. Shu maqsadda kontrestli harakatlar: kuchli zo‘riqishlar va tez bo‘shashishni galma-gal bajarish usulidan foydalaniladi. Bu usul yotib yoki o‘tirgan holatda qo‘llanilganda ayniqsa samaralidir. Shuningdek, bo‘shashtiruvchi siltashlar, silkinish harakatlari, o‘z-o‘zini uqalash usullaridan ham foydalaniladi.