“gandbol tarixi va o‘yin qoydalari”

 
Guruh harakatlari. 
Himoyachilarning guruh bo‗lib harakat qilishi, jamoa o‗yinining 
asosidir. To‗siqlarga qarshi harakat qilishda, to‗p bilan o‗tishga to‗p otishga 
qarshi kurashda, raqiblar son jihatdan ustunlikka ega bo‗lganda shunday 
harakatlarni qo‗llash zarurdir. 
Himoyachilar asosan uch holatda harakat qilishga tayyor bo‗lishlari 
kerak: son jihatdan teng bo‗lganda (2x2, 3x3 va yana boshqalar), hujumchilar 
son jihatdan ustun-likka ega bo‗lganda (2x1, 3x2 va yana boshqalar). 
Son jihatdan teng bo‗lish raqiblarning pozitsiyadan hujum qilishida 
uchraydi; himoyachilar hujumni «straxovka» qilish harakatiga qarshi, 
qo‗shilish, guruhli to‗siq, sirg‗anib o‗tish va darvozabon bilan o‗zaro 
harakatda qo‗llaniladi. 
«Straxovka» to‗p egallagan hujumchilarga qarshi qo‗llaniladi, 
himoyachilar hujumining xavfliroq bo‗lgan tomoniga siljishadi va bo‗sh 
bo‗lib qolgan zonani yopishadi. Agar himoyachi to‗p bilan bo‗lgan o‗yinchini 
to‗xtatish uchun chiqsa, u holda uning joyini unga yaqin bo‗lgan boshqa 
himoyachi egallaydi.
O‗tish – to‗siq yordamida harakat qilib yoki aldab o‗tib, to‗p otish 
xolatiga chiqmoqchi bo‗lgan hujumchilarni doimo nazorat qilishni saqlovchi 
asosiy usul bo‗lib hisoblanadi. U hujumchilarning joy almashinishidan 
iboratdir. Bunday joy almashtirishlar bir marta bo‗lishi mumkin, unda 
panohgohidan qutulgan o‗yinchini himoyachilardan biri oladi yoki o‗rin 
almashinishda ikki o‗yinchi qatnashsa, unda ikki o‗zaro harakat qiluvchi 
himoyachilar vasiylik qiluvchi o‗yinchilarini almashtiradi. 

---

88 
To‗siq yordamida qutulib, zonaga kirmoqchi bo‗lgan o‗yinchini zich 
ushlaganda sirg‗anib kirish qo‗llaniladi. Uning kirishiga yo‗l qo‗ymaslik 
uchun, himoyachi uni yaqin masofada kuzatishi kerak. Buning uchun 
o‗yinchi panohgohlik qiluvchi sherigi to‗siq sifatida foydalanishi uchun 
orqaga chekinadi va harakat qiluvchi himoyachini oldinga o‗tkazadi. 
Guruh bo‗lib to‗siq qo‗yish to‗p otuvchi hujumchiga qarshi hujum 
qilgan holatlarda ishlatiladi va uni bir-biriga yaqin joylashgan ikki-uch 
himoyachi amalga oshiradi. 
Darvozabon bilan o‗zaro harakat to‗siq qo‗yuvchi himoyachilar bilan 
darvozabonning kelishib qilgan harakatlaridan iboratdir. Bunday holatda 
o‗yinchilar xarakati oldindan o‗zaro bo‗lishilgan vazifa shartini hisobga olib 
himoyachi oxirgi pozitsiyani egallaydi. Ko‗pincha to‗siq qo‗yuvchi 
himoyachilarga darvozaning ularga yaqin burchagini berkitish yuklanadi. 
Raqiblar son jihatdan ustunlikka ega bo‗lib qolgan holatda, himoyachilar 
avval hujumning rivojlanishini to‗xtatishga harakat qilishlari kerak. Ikki 
himoyachi uch hujumchiga qarshi kurashda quyidagicha ish tutmog‗i lozim. 
Agar to‗p burchakdagi hujumchida bo‗lsa, unga yaqin himoyachi hujumga 
o‗tadi, boshqasi esa xavfli bo‗lgan zonani taxminan darvoza qarshisining 
markazida egallaydi. Agar to‗p o‗rtadagi o‗yinchida bo‗lsa, unga 
himoyachilardan biri hujum qiladi, ikkinchisi esa qolgan ikki hujumchiga 
baravar bo‗lgan oraliqdagi xolatni egallaydi. 
Agar jamoa son jihatdan kamchilikni tashkil qilsa (5x6), u holda 
himoyachilar to‗p bilan hujum qilayotgan tomonga zichlashishi tufayli 
qarama-qarshi tomonda bo‗sh o‗yinchini qoldirishga imkon yaratadi. Demak, 
son jihatdan kamchilikni tashkil qilish himoyachilarni to‗p yo‗nalishi tomon 
siljishga majbur etadi. O‗yin davomida son jihatdan ustunlik holatidan to‗g‗ri 
foydalanish zarurdir. Agar jamoada olti himoyachi besh hujumchiga qarshi 
o‗ynasa, u holda bo‗sh qolgan himoyachi, markazda darvoza qarshisiga 

---

89 
joylashadi va boshqalarni «straxovka» qiladi yoki raqiblardan to‗pni olib 
qo‗yishga intiladi. 
O‗yinning ayrim hollarida to‗p bilan bo‗lgan o‗yinchini ikki himoyachi 
bilan hujum qilishini qo‗llash mumkin.