G‘apporov M. Ingliz tili grammatikasi

I’ll have no time to go there tomorrow.
I’ve had no time to go there today.
Bo‘lishsizlikning have (has, had) no shakli ko‘proq ishlatiladi. 
Fe’lning bo‘lishsiz shakli esa gapning bo‘lishsizlik ma’nosini oshirishda 
ishla tiladi.
Qisqa javob faqat not yuklamasi bilan yasaladi:
Have you a dictionary? – No, I haven’t (have not).
7. Og‘zaki nutqda to have fe’li o‘rnida hozirgi zamonda have (has) got 
ishlatiladi: I have = I have got = I’ve got, he (she) has = he (she) has got
= he’s got, she’s got:
I’ve got a large library = I have a 
large library.
Menda katta kutubxona bor.
Has he got a good dictionary? = Has 
he a good dictionary?
Uning yaxshi lug‘ati bormi?
I haven’t got an English dictionary. 
= I have no English dictionary.
Menda inglizcha lug‘at yo‘q.
Agar to‘ldiruvchi kishilik olmoshidan yasalgan bo‘lsa, bo‘lishsiz gap- 
larda haven’t, hasn’t emas faqat haven’t got va hasn’t got ishlatiladi.
I haven’t got it.
Undan menda yo‘q.
He hasn’t got them.
Ulardan unda yo‘q.
8. To have fe’li qator otlar bilan birikib keladi va o‘zining dastlabki bor 
(ega) bo‘lmoq ma’nosini yo‘qotadi:

---

12
to have dinner – ovqatlanmoq
to have a rest – dam olmoq
to have breakfast – nonushta qil-
moq
to have a walk – sayr qilmoq
to have supper – kechki ovqatni 
yemoq
to have a smoke – chekmoq
to have a talk – gaplashmoq, muzo-
kara olib bormoq
to have a quarrel – janjallash-
moq
to have a good time – vaqtni yaxshi o‘tkazmoq
9. Yuqoridagi iboralarning so‘roq va bo‘lishsiz shakllari Simple Pre-
sent va Simple Pastda to do yordamchi fe’li yordamida yasaladi:
When do you have dinner? 
Qachon tushlik qilasiz?
Did you have a good rest last sum-
mer?
O‘tgan yozda yaxshi dam oldin-
gizmi?
We didn’t have supper at home 
yesterday.
Biz kecha kechki ovqatni uyda 
yemadik.
10. To have fe’li to yuklamali infi nitive bilan kelib, biror tashqi kuch 
ta’siridagi zaruratni ifodalaydi va majbur bo‘lmoq, to‘g‘ri kelmoq deb tar-
jima qilinadi: 
have 
has 
had
shall have 
will have 
+ to + V
I have to get up early on Mondays.
Dushanba kunlari men erta turi-
shimga to‘g‘ri keladi.
They had to go there. 
Ular u yerga borishga majbur bo‘-
lish di.
He will have to do it. 
U buni qilishga majbur bo‘ladi.
Izoh: Had to o‘tgan zamonda bajarilishi kerak bo‘lgan va bajarilgan ish-harakatni 
ifodalaydi.
Simple Present va Simple Pastda to have fe’li zaruratni ifodalaganda 
so‘roq va bo‘lishsiz shakllari to do yordamchi fe’lining tegishli shakllari 
yordamida yasaladi:
Do you have to write this exercise? 
Bu mashqni yozishingiz kerakmi?
You don’t have to write this 
exercise. 
Sizga bu mashqni yozish shart 
emas.
Did they have to go there? 
Ular u yerga borishlari kerak edi-
mi?
They didn’t have to go there. 
Ularning u yerga borishlari 
ga 
to‘g‘ ri kelmadi.

---

13
11. Og‘zaki nutqda have va has o‘rnida zaruratni ifodalashda have