Gaz molekulalarining o‘rtacha to‘qnashish soni va o‘rtacha erkin yugurish yo‘li.
Gaz molekulalari tartibsiz harakatda bo’lishi sababli bir-biri bilan uzluksiz to’qnashadilar. Molekula ikkita ketma-ket to’qnashishlar oralig’ida ma’lum l yo’lni bosib o’tadi va bu erkin yugurish yo’li deb ataladi.
Umumiy holda ketma-ket to’qnashishlar orasidagi erkin yugurish yo’li uzunligi har xildir. Uning ustiga molekulalar soni beqiyos katta bo’lganligi sababli, molekulalarning o’rtacha erkin yugurish yo’li to’g’risida so’z yuritishimiz mumkin.
Agarda h balandlikda atmosfera bosimi r ga teng bo’lsa, h+dh balandlikda esa bosim r+p ga tengdir. h+dh balandlikdagi bosimlar farqi asosi bir xil yuza balandligi dh ga teng bo’lgan tsilindr xajmida joylashgan gaz og’irligiga teng bo’ladi.
Agarda h balandlikda atmosfera bosimi r ga teng bo’lsa, h+dh balandlikda esa bosim r+p ga tengdir. h+dh balandlikdagi bosimlar farqi asosi bir xil yuza balandligi dh ga teng bo’lgan tsilindr xajmida joylashgan gaz og’irligiga teng bo’ladi.
bu yerda ro- h balandlikdagi gazning zichligi (dh juda kichik bo’lgani uchun, balandlik o’zgaradigan sohada gaz zichligini o’zgarmas deb hisoblanadi)
Demak,
dan foydalanib gaz zichligini quyidagicha ifodalaymiz
Bu ifodani yuqoridagi – tenglikka qo’ysak
ga ega bo`lamiz
Bu tenglikni R1 dan R2 va h1 dan h2 soxalar bo’yicha integrallasak, quyidagi ifodani keltirib chiqamiz
Bu– ifoda barometrik formula deb ataladi. Bu formula balandlikka bog’liq atmosfera bosimini yoki bosimni o’lchab balandlikni topish imkonini beradi.
Balandlik doimo dengiz satxiga nisbatan olinishni olsak, dengiz satxida bosimni normal atmosfera bosimi deb hisoblaymiz. U holda yuqoridagi ifodani quyidagicha qayta yozish mumkin
To’qnashishlarda ikkita molekula markazlari yaqinlashishining eng kichik masofasi d – molekulalarning effektiv diametri deb ataladi.
Dostları ilə paylaş: |
