G’aznachilikda budjet tashkilotlari xarajat smetalarini va ularga kiritiladigan o’zgarishlarni ro’yxatga olish reja

Vaqtinchalik xarajatlar smetasi - budjet tashkilotining (yoki budjet mablag'lari oluvchining) xarajatlar smetasi tasdiqlanguniga va ro'yxaidan o'tkazilguniga qadar amal qiladigan hujjat bo'lib, unda qonun hujjatlaridagi o'zgartirishlar hisobga olingan holda uning uchun nazarda tutilgan budjetdan ajratiladigan mablag'lar har oy uchun aks ettiriladi. Vaqtinchalik xarajatlar smetasi oylar kesimida birinchi chorakdan oshmagan davr uchun tuziladi, ko'rib chiqiladi va tasdiqianadi. Bunda har oylik xarajatlar o'tgan moliya yilining oxirgi clioragida budjet tashkiloti tomonidan sarflangan budjet mablag'larining uchdan bir qismidan oshib ketmasligi shart."Kelgusi moliya yilining birinchi choragi uchun budjet tashkilotlarining va budjet mablag'lari oluvchilaming vaqtinchalik xarajatlar smetalari joriy moliya yilining 25-dckabrigacha tuziladi, tasdiqianadi va ro'yxatdan o'tkaziladi”².
Vaqtinchalik xarajatlar smetasi asosiy smeta tasdiqlangunga qadar amalda bo'ladi, bunda belgilangan tartibda ro'yxatdan o'tkazilgan xarajatlar smetasidagi birinchi chorak uchun ko'zda tutilgan xarajatlar summasi tashkilotlarning vaqtinchalik xarajatlar smetasida rejalashtirilgan xarajatlar summasidan kam bo'lishi mumkin emas.
2. Xarajatlar smetalarini tuzish, ко‘rib chiqish, tasdiqlash va ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi
Moliya yilining yakunida tashkilot balansini nolga keltirishi kerak. Agar moliya yili tugaganda tashkilot ijobiy saldo bilan chiqqan bo’lsa, iqtisod qilingan mablag’ keying yil uchun daromad bo’ladi. Ba’zida ishlatilmagan mablag’lar yil oxiriga kelib o’z qiymatini yoqotishi mumkin. Bunday holatda tashkilot uchun mablag’ni ishlatishning“hozir yoki hech qachon”vaziyati yuzaga keladi. Ijobiy saldo qolishining yana bir omili- kechiktirilgan harajatdir. Bunda tashkilot harajatini amalga oshirishda biroz kechiktirilishi mumkin. Bunda tashkilot ma’lum harajati uchun byudjet ajratgan mablag’ning bir qismini olib qo’yadiyu ammo harajatni amalga oshira olmaydi. Bunday kechikish maqsadga muvofiq bo’lmaydi, aksincha mablag’ maqsadli
rejalashtirilmaganligidan dalolat beradi. ³
Budjet tashkilotiarining xarajatlar smetasi Davlat budjeti xarajatlarining iqtisodiy tasnifiga muvofiq xarajatlar guruhlari bo‘yicha, 4 guruh xarajatlarining to ‘liq yoyilmasini va hisob-kitoblarni o 'z ichiga olgan holdagi ilova bilan birgalikda tuziladi. llova xarajatlar smetasining ajralmas qismi bo'lib, smetaning prognoz hisob-kitoblarini asoslaydi va hisobot tuzish maqsadida foydalaniladi.
Xarajatlar smetasini tuzish b o ‘yicha ishlarni tashkil etish davomida O‘zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi vazirliklari, idoralari, tegishli hokimiyatlarning boshqarma va bo'limlari o ‘zlariga b o ‘ysunuvchi tashkilotlarga tegishli xalq deputatlari Kengashi sessiyasining budjetni tuzish tartibi va muddati to g 'risid ag i qaroridan va moliya organining ushbu masala bo‘yicha ko'rsatmalaridan kelib chiqib, kelgusi yil uchun smetalami tuzish tartibi va muddatlari to ‘g ‘risida ko‘rsatmalar beradi.
Buning uchun O‘zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi vazirliklari va idoralari, tegishli hokimiyatlarning boshqarma va bo‘limlari o‘zlariga qarashli tashkilotlarning rahbarlari hamda tegishli xodimlari kengashini chaqiradi va xarajatlar smetasini tuzish tartibi, muddatlari to'g'risida yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatadi, ularga tashkilotlarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatiga va ularga xarajatlar smetasini tuzish masalalari b o ‘yicha qonunchilik talablarini tushuntiradi, budjet mablag'lari bo'yicha xarajatlar smetasi hisob- kitoblarining qonunchilikka muvofiq kelishi, xarajat qilishda moliya intizomiga, iqtisod qilish tartibiga rioya qilish haqida ko‘rsatmalar beradi, shuningdek, xarajatlar smetasini tuzish hamda blankalami to’lidirish texnikasi masalalari bo'yicha yo'lyo'riqlar ko'rsatadi.
Xarajatlar smetasi bo'yicha xarajatlarni hisoblab chiqish m ablagiarga bo'lgan ehtiyojga muvofiq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlariish ko'rsatkichlari va iqtisod qilishning qat’iy tartibini amalga oshirishni hisobga olgan holda amalga oshirilishi shart.
Smeta xarajatlari quyidagi xarajat guruhlari bo'yicha rejalashtiriladi:

1. 
   guruh — Ish haqi va unga tenglashtirilgan to'lovlar (stipendiyalar va boshqalar);
   
2. 
   guruh — Ish beruvchi laming ajratmalari (ish haqiga ustamalar);
   
3. 
   guruh — Kapital qo'yilrnalar; IVguruh — Boshqa xarajatlar.
   

Xarajatlarni moliyalashtirish (to‘lash) budjet ijrosi jarayonida xarajatlar ro‘yxati va smetasiga kiritiladigan o ‘zgartirishlami hisobga olgan holda tegishli yil uchun tasdiqlangan budjet parametrlariga hamda budjet tashkilotlarining xarajatlar smetalariga muvofiq tuzilgan budjet xarajatlarining choraklar bo'yicha taqsimlangan yillik ro ‘yxatiga binoan amalga oshiriladi.
I guruh - Ish haqi va unga tenglashtirilgan to ‘lovlarga quyidagi xarajat turlari kiradi:

• 
  “Ish haqi”;
  
• 
  “Ta’lim muassasalarining o ‘mak ko‘rsatgan xodimlarini rag'batlantirish Direktor fondi mablag'lari” (umumta’lim maktablari, kasbhunar kollejlari va akademik litseylarda); - Stipendiyalar.
  

Umuman olganda, budjet tashkilotlari xodimlari ish haqini hisoblashda ular mehnatiga haq to'lashning Yagona Tarif Setkasi (YaTS) qo'llaniladi. YaTS O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan o'matiladi. U 22 ta razraddan va har bir razrad uchun o'rnatilgan tegishli tarif koeffitsiyentlaridan iborat.
Yagona Tarif Setkasi qonunan o'rnatilgan eng kam ish haqi miqdoriga asoslanadi va budjet tashkilotlari xodimlari lavozim okladlarini aniqlash uchun qo'llaniladi. Ayrim tarmoqlar uchun esa mehnatga haq to'lashning tarmoq setkasi qo'llaniladi. Masalan, oliy ta’lim muassasalari, xalq ta’limi muassasalari, sog'liqni saqlash davlat tashkilotlari uchun ular xodimlari mehnatining xususiyatidan kelib chiqqan holda haq to'lashning tarmoq sctkalari ishlab chiqilgan.
II guruh - “Ish haqiga ustamalar” (Ish beruvchilarning ajratmalari):
Bu guruhda mehnat haqi fondiga nisbatan foizlarda hisoblanadigan yagona ijtimoiy to'lov summasi aks ettiriladi. Xarajatlar hisoblab chiqilgan mehnat haqi fondi summasiga nisbatan o'rnatilgan foizlarda hisoblanadi. 2014-yil uchun yagona ijtimoiy to 'lo v m iqdori mehnat haqi fondiga nisbatan 25 foiz qilib belgilangan.
I I I g u ru h - “ K a p ita l q o 'y ilm a la r ” guruhi bo'yicha xarajatlar Davlat investitsiya dasturida nazarda tutilgan aniq ro'yxatlarga muvofiq alohida tarzda rejalashtiriladi. Bu xarajatlar alohida budjet tashkilotining smetasida rejalashtirilmaydi.
I V g u r u h — “B o sh q a x a r a ja tla r ” tarkibiga quyidagi xarajat turlari va ularga mos xarajat kodlari kiradi:

• 
  “Xizmat safar xarajatlari";
  
• 
  “Kommunal xizmatlarni to'lash xarajatlari”;
  
• 
  “Telefon, telekommunikatsion va axborot xizmatlari xarajatlari”;
  
• 
  “Joriy ta’mirlash xarajatlari”;
  
• 
  “Saqlash, ekspluatatsion xarajatlar va boshqa xizmatlarni to'lash xarajatlari”;
  
• 
  “Texnika, uskunalar, joriy maqsadlardagi boshqa buyumlami va oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olish xarajatlari”;
  
• 
  “ Boshqa joriy xarajatlar ” .