Gənc təDQİqatçI, 2020, VI cild, №1

 
b-v 
“v” səsi diqqət cəlb edən samit səslərdən sayılır. Belə ki, M.Kaşğarinin qeydlərinə əsasən bu 
səs əlifba və yazıda mövcud olmayıb danışıqda işlənən səslərdəndir. “...türkcədə ərəbi f ( ﻑ ) ilə 
düzgün (ب ) məxrəcləri arasında ( ق ) oğuzlarda “v”-ya çevrilir (6, səh.33). Əlifba və yazıda olma-
dığı üçün bu səsə qədim abidələrin dilində rast gəlinmir və bu səs ona yaxın ola biləcək digər səslər-
lə daha çox isə “b” səsi ilə əvəzlənmişdir.
Ab—ov 
Bu söz KÇ9, IB17, Y41 abidələrində “ov” mənasında işlənib. Bu sözün həm 
ab,
həm də müa-
sir 
ov
formalarına DTS-da (12, səh.1) rast gəlmək mümkündür. Burda bu sözlər iki “ov”, “təpik” və 
“şallaq atmaq” mənalarında izah olunub. Lüğətdə bu sözün 
av // aw
variasiyaları yer alıb. Söz 
Azərbaycan, krım, osmanlı ləhcələrində “ov və ov quşları” mənalarında izah olunur (8, T1,I 
səh.636). Müasir dildə sözün 
ov 
forması həqiqi anlamda “vəhşi heyvan, quş vurma, həmçinin balıq 

---

HUMANİTAR ELMLƏR
 
129 
tutma” məcazi mənada isə “oğurluq, soyğunçuluq yolu ilə ələ keçirilmiş hər şey, qənimət” demək-
dir (4, səh.534). 
Bar-var 
Türk dillərində 
bar//var
“varlıq, mövcud olan hər şey”, “hər bir insan, var, dövlət”, “məhsul”, 
“artmaq, çoxalmaq”(heyvan, bitki haqqında), “getmək, itmək, yox olmaq”, “aparmaq”, “vermək” 
mənalarını bidirir. H.Məmmədzadənin fikrincə 
bar//var (ber//ver)
həmçinin “insan”, “tanrı, yüksək 
mənəvi keyfiyyətlər, haqq-ədalət” mənalı sözlərin əmələ gətirir. Müasir dildə 
buraxmaq, vurmaq
fe-
illərinin kökü 
bur//vur, bur//var
-ın fonetik variantlarıdır. V.V.Radlov bu sözü tarançin, lebedin, os-
manlı, cığatay dillərində isim kimi “var, dövlət”, osmanlı, cığatay, qırğız, karluq dillərində feil kimi 
“vermək, aparmaq”, “çatmaq, yetışmək” mənalarını qeyd edib (11, T4,II səh.1530). Müasir dildə 
Qazax, Tovuz şivələrində bu söz “mal-qara” mənasında işlənir (1, səh.96). Müasir ədəbi dildə bu 
söz “olan, mövcud olan, varlıq, mövcudiyyət”, “dövlət, sərvət” mənalarını bildirir (5, səh.463).