Genetik va sitologik xaritalarni yaratish usullari bilan tanishish. Odam kariotipidagi xromosomalar genom strukturasiga ko’ra ularni guruhlarga ajratish. Odamda jinsiy xromosomaga va autosomaga bog’liq holda belgilarning irsiylanishga doir masalalar

I. 
H = -------------- x 100 
100 - CDZ 
II. 
E = 100 - H 
Bunda: H — irsiylanish koeffitsienti 
E — muhit ta'siri ko'rsatkichi 
CMZ — monozigotalar konkordantligi 
2.8r a s m. Y — xromosomaga birikkan belgining irsiylanishi. 
. 2.9 rasm Monozigotali egizaklar. 

---

CDZ — dizigotalar konkordantligi 
Agar N=70% (0,7) dan yuqori bo'lsa belgining rivojlanishida irsiyatning roli hal qiluvchi 
bo'ladi. 
N ko'rsatkichi 40% dan 70% gacha bo'lganda belgining rivojlanishida irsiyat ham, muhit ham 
qatnashadi. 
N=40% (0,4) dan kam bo'lganda esa belgi asosan muhit omil- lari ta'sirida rivojlanadi. 
Mavzuni o'zlashtirishda, masalalar yechishda shu ma'lumotlardan foydalanish mumkin (1-jadval). 
Bu ma'lumotlar odamning har xil kasalliklarida muhitning va irsi- yatning rolini aniqlashga imkon 
beradi. 
Egizaklar usuli yordamida hatto yuqumli kasalliklarda (ko'k- yo'tal, sil) tashqi muhit omillari 
(infeksiya) ta'siri aniq bo'lganda ham kasalliklar patogenezida ozgina bo'lsa ham irsiyatning roli 
borligini anglash qiyin emas. 
Chuqur solishtirish natijalarini puxta o'rganish shu narsani ko'rsatadiki faqat kasallikning o'zi 
o'xshash bo'libgina qolmasdan ularning klinik ko'rinishlarida va kechishida ham o'xshashlik kuza-
tiladi. Shuning uchun ham egizaklar usulida multifaktorial kasalliklarga irsiy moyillikni 
o'rganishda keng foydalanish mumkin. 
Pedagoglar va pediatr shifokorlar egizaklar usuli yordamida muhit va irsiyatning intellekt, 
ruhiy qobiliyatlarni rivojlanishidagi rolini aniqlash mumkinligini unutmasliklari kerak. Bolaning 
tabiiy tug'ma qobiliyatlari faqat muhitning ma'lum sharoitlari mavjud bo'lgandagina yuzaga 
chiqishi mumkin. Shuningdek, eng qulay muhit sharoitlari bo'lganida ham qobiliyatning irsiy 
jihatdan genotipda belgilovchi genlari bo'lmaganida yuzaga chiqishi mumkin emas.