Geo graf iya

Yer yuzidagi tabiat zonalari.
y o g ‘in kam, asosan, yoz oylarida y o g ‘adi. Shuning uchun daraxt kam, 
baland b o ‘yli o ‘t-o ‘simliklar va butalar o ‘sadi. Har xil hayvonlar - sher 
va fillar, o ‘tx o ‘r antilopalar, zebra, jirafalar yashaydi (64-d rasm).
98 
C h a la c h o ‘l v a c h o ‘l la r z o n a si. A frik a va O siyo q it’alarid a
c h o ‘llar ju d a katta m aydonni egallagan. C h o ‘llar y o g ‘in kam, qur- 
g ‘oqchil o ‘lkalarda vujudga keladi. O ‘sim liklar siyrak b o ‘lib, quruq 
iqlim sharoitiga m oslashgan. Ildizlari uzun, barglari m ayda, tanasi 
tu k la r b ila n q o p lan g an b o ‘ladi. Y antoq, sak so v u l, y u lg ‘un k o ‘p 
uchraydi. C ho‘l hayvonlari ham issiq va qurg‘oqchilikka m oslashgan.

---

Q edurtm _uz
£ч..
% 
s*f
•■'■л
. F
'
iff
64-rasm. 
Tabiat zonalari: a) - sernam ekvatorial o ‘rmonlar;
b) - cho‘llar; c) - muzlik (arktika) cho ‘llari; d) - savanna.
Tuya, kiyik, toshbaqa, kaltakesak, ilon, chayon, kem iruvchi hayvonlar 
k o ‘p tarqalgan. K o ‘p joylarni qum bosib yotadi (64-b rasm).
0 ‘rm o n -d a sh t v a d a s h tla r zonasi. Bu zona Shimoliy yarim sharda 
keng m aydonni egallagan. Janubiy y arim sh arn in g bu k en g lik lari, 
asosan, dengiz va okeanlar bilan qoplanganligi uchun dashtlar kam. 
D asht zonasida yerlar, asosan, o ‘tloqlardan iborat. Bu zona iqlim i, 
tuproqlari dehqonchilik uchun qulay. Shu sababli bu zona yerlari deyarli 
to ‘liq haydalib, ekinzorlarga aylantirilgan.
A ra la s h v a k e n g b a rg li o ‘r m o n la r i z o n asid a y o g i n nisbatan 
k o ‘proq - 400-500 mm, qish ancha sovuq, yoz iliq b o ‘ladi. Bu zona- 
ning k o ‘p yerlari keng bargli va aralash o ‘rm onlar bilan qoplangan. 
O ‘rm onlarda qarag‘ay, qora qarag‘ay, eman, qayin daraxtlari o ‘sadi. 
H ayvonot dunyosiga boy.
Yerning qutblari atroflarida qish uzun, ju d a sovuq, yoz qisqa, salqin 
b o ‘ladi. Yevrosiyo va Shim oliy Am erikaning shim oliy qism ida ju d a 
katta m aydonlarni tu n d r a zo n asi egallagan. Bu zonada pakana qayin
BIO
SF
E
R
A.
IN
SO
N
VA
T
A
B
IA
T

---

BIO
SF
E
R
A.
IN
SO
N
VA
T
A
B
IA
T
►
100
va qutb toli deb ataluvchi butalar, m ox va lishayniklar o ‘sadi. Yozda 
k o ‘p qushlar uchib keladi.
Shimoliy M uz okeanidagi k o ‘plab orollar va A ntarktidada m u zlik
(a rk tik a ) ch o ‘lla ri zo n asi joylashgan b o ‘lib, asosan, qor va m uzlar 
bilan qoplangan (64-c rasm).
Tabiat nafaqat ekvatordan qutblarga, balki to g ‘ etagidan cho‘qqisiga 
tom on ham alm ashinib boradi. Biz buni