Geometrik nivelirlash usullari va mohiyati

TRASSA TOMONLARINI O‘LCHASH VA UNI PIKETLASH

Trassa tomonlarini o‘lchash, ularning piketlarga va trassaga tik xarakterli nuqtalari balandliklari aniqlanishi kerak bo‘lgan ko‘ndalang (chiziq)larga bo‘lish, trassa yo‘lakchasini syomka qilish bilan birgalikda olib boriladi. Bunda ikki ishchi lentani tortib,

trassa uzunligini o‘lchaydi, uchinchisi esa har yuz metrga ikkita qoziq qoqadi. Birinchi qoziq usti yer bilan bara- var bo‘ladi u piketli (PK) nuqta deyiladi, keyinchalik nivelirlashda reyka o‘rnatiladi: qorovul qoziq usti esa yerdan 0,2 m ba- landlikda bo‘ladi, unga yuz metrli kesmalar sonini ko‘rsatuvchi piket tartib raqami (PK 12) yoziladi. Piketlar orasida bo‘ylama nishablik o‘zgargan joylariga qorovul qoziqlar qoqiladi, ular plyusli yoki oraliq

Piketli nuqtani mahkamlash.

nuqtalar bo‘lib, nivelirlanishida reyka yerga qo‘yiladi. Sug‘orish kanallari trassalarini

piketlash suv olinadigan joydan, zovurlarniki esa suv qabul qilinadigan joydan boshlanadi.

Trassa bo‘ylama profilining burilish nuqtalarida, shuningdek, katta hajmda yer ishlari bajarilishi mumkin bo‘lgan joylarda tras- saning o‘ng va chap yonlarida qabul qilingan, reja masshtabida 2 sm kenglikda ko‘ndalanglik (chiziq)lar trassaga perpendikulyar qilib bo‘linadi. Ko‘ndalanglikda nuqtalar soni joy relyefiga qarab tanlanadi va ular qorovul qoziqlar bilan mahkamlanadi. Trassa yonlari bo‘ylab joy konturlari, asosan, perpendikulyar usulida syomka qilinadi. Piketlash, ko‘ndalangliklarni rejalash va syomka natijasi millimetrli qog‘ozda reja masshtabida tuziladigan piketlash daftarida ko‘rsatiladi.
Egri chiziqning radiusi R oldindan tayinlangan bo‘lsa, o‘lchan- gan qiymatidan foydalanib, egri chiziqning elementlari formulalar bo‘yicha hisoblanadi va piketlash daftarida kel- tiriladi. Masalan, j = 28°08¢, R = 150 bo‘lsa, T = 37,58 m, K = 73,65 m, D = 1,51 m, B = 4,61 m bo‘ladi va (6.22—6.23)
formulalar asosida egrining bosh nuqtalari piketlashda o‘lchangan burchak uchi (BU) qiymatidan foydalanib quyidagicha hisoblanadi:

BU PK 2+ 12,6

^- T 37,58
EB PK 2+ 75, 02

^- K 73,65
EO PK 2+ 48,67

BU PK 2+ 12, 6

⁺ T 37,58
PK 2 + 49,18

-
D 1,51

EO PK 2+ 48,67

Joyda belgilangan burchak uchidan trassa to‘g‘ri va teskari yo‘nalishlarda tangenslar qiymati lentada o‘lchanib, topilgan EB va EO nuqtalariga qorovul qoziqlar qoqiladi, ularga trassa bosh- lanishidan hisoblangan masofalar yoziladi.

Burchak uchiga teodolit o‘rnatilib, burchak bissektrisasi yo‘na- lishi bo‘yicha B qiymatini o‘lchab qo‘yish orqali EB o‘rni topiladi. Piketlash to‘g‘ri va ularni tutashtiruvchi egri chiziqlar bo‘yi- cha olib borilsa, ko‘pincha egrida piketning o‘rnini hisoblash va belgilash kerak bo‘ladi. Bunday hollarda EB yoki EO dan piketgacha bo‘lgan egrining uzunligi qiymatidan foydalanib,
markaziy burchak qiymati;

S

1
g = ¹

p R

formula va piketning egri chiziqdagi o‘rni koordinatalari

1
x = R sin g,

j = 2R sin^{2 g}

1

formulalar bo‘yicha hisoblanadi.

Yuqorida ko‘rilgan misolda EB dan PK gacha bo‘lgan egri
uzunligi S₁ = PK 2 PK 1 + 75,02 = 24,98 m bo‘lsa,

1

1

1
va formulalar asosida g = 9°32, x = 24,84 m, y = 2,07 m
bo‘ladi. EB dan trassa bo‘ylab x₁ = 24.84 m va unga perpendi-
kular chiziqda y₁ = 2,07 m ni o‘lchash orqali PK 2 ning egridagi
o‘rni topiladi. EO = PK 2 + 48,67 dan PK 3 gacha bo‘lgan 51,33 m masofa o‘lchanib. PK 3ning trassadan o‘rni topiladi va piketlash shu tarzda davom ettiriladi.