Gidravlikaning o’rganish sohasi va tarixi suyuqliklarning modellari haqida

13.3.Porshenli nasoslarning foydali ish koeffitsiyenti

Porshenli nasoslarda ham markazdan qochma nasoslardagi kabi, energiyaning yo’qolishi mavjud bo’lib, u mexanik va gidrodinamik qarshiliklarni yengishga sarf bo’ladi. Bulardan biri hajmiy yo’qotish bo’lib, unga nazariy sarf bilan haqiqiy sarfning teng emasligi sababdir. Oddiy bir harakatli porshenli nasosning nazariy sarfi

Formula bilan hisoblanadi.
Haqiqatda esa, porshenning bir marta borib kelishida tasvirlangan hajmi SL ga teng hajmli suyuqlikning hammasi haydash Quvuriga tushmaydi. Bir qism suyuqlik porshen bilan silindr devori orasidagi tirqish orqali va salьnikdagi tig’izlagichning kamchiligi sababli tashqariga sizib chiqadi. Haydash davri tugab, so’rish boshlanganda haydash klapanining va so’rish davri tugab, haydash davri boshlanganda so’rish klapanining bir onda yopilmasligi natijasida (yopilish davri qisqa bo’lsa) ham juda oz miqdordagi suyuqlik orqaga qaytishga ulguradi. Natijada xaqiqiy sarf nazariy sarfdan kam bo’ladi. Haqiqiy sarfning nazariy sarfga nisbati hajmiy foydali ish koeffitsiyenti deyiladi va xaqiqiy sarf Q_x ning nazariy sarf Q_n ga nisbati bilan aniqlanadi:

Nasosning tuzilishi va uning eskirganlik darajasiga qarab n_Q=0,85 0,99 chegarada o’zgaradi. Nasosning suyuqlikni ko’tarish uchun sarflayotgan energiyasi uning haydash Quvurida hosil qilgan bosimi N_x bilan belgilanadi. Bu bosim so’rish bosimi , haydash bosimi nasosdagi va haydash Quvuridagi gidravlik qarshiliklarni yengishga sarf bo’lgan bosimlar yig’indisi N_n=H_m orqali quyidagicha aniqlanadi:

(14.4)

N_n va N_m lar ishqalanish va mahaliy qarshiliklarni hisoblash formulalari yordamida aniqlanadi.

Nasosning foydali bosimi N ga esa Quvurlardagi gidravlik qarshilik kirmaydi:
N_f = N_x–N_s + N_n (14.5)

Vakuummetr va manometr ko’rsatuvidan aniqlangan indikator bosim

(14.6)
ga teng. Manometrik bosim N_x = N_m degan tushunchani kiritamiz. U holda nasos va nasos qurilmasidagi yo’qotishlarni gidravlik FIK
(14.7)
va qurilmaning

orqali ifodalanadi.
Nasosning suyuqlik ko’tarish uchun sarflangan foydali quvvati
N_f = Q_fN_m
ni topsak, u holda indikator FIK ni quyidagicha ifodalash mumkin :

Yuqorida keltirilgan (14.2), (14.7) tengliklardan va oxirgi formuladan ushbu munosabat kelib chiqadi:

(14.8)

Indikator quvvatining porshenga berilgan quvvat N_p ga nisbati mexanik FIK dan iborat.

(14.9)
Bundan foydalanib nasosning to’liq FIK ni topish mumkin:

Bundan ko’rinadiki, nasosning to’liq FIK i hajmiy, gidravlik va mexanik FIK larning ko’paytmasiga teng ekan:

=_Q _n _m. (14.10)

Demak, nasos olgan to’liq quvvat quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:

kVt,
o.k. (14.11)
kVt

Oxirgi formulada hisob SI sistemasida bajarilishi kerak. Nasos ishlab turganida dvigatelning sarflangan quvvati nasos foydalangan quvvat quvvat bilan kuyiidagicha bog’langan bo’ladi:

Bu yerda _ish boshqaruvchi zvenodagi ishqalanish kuchlarini belgilovchi FIK, a = 1.11.2–quvvatning zahira koefitsienti; dvigatel ko’proq zo’riqib ishlagan holni hisobga oladi.
Nasosning FIK larini: _n =0.90.98; _m = 0.95  0.98;  = 0.650.9 chegarada olinadi. Bu qiymatlar nasosning turiga va uning eskirganlik darajasiga bog’liq bo’lgani uchun aniq ko’rsatilmaydi.