GiRİŞ canliliğin tanimi

13 Kodominantlık
 
(Ortabaskınlık)
 
Kodominanl
ıkta, iki baskın allel aynı anda ortaya çıkar. Bu, Allelin ne tamamen baskın 
ne de tamamen baskılanmış olduğu yarı baskınlıktan farklıdır. Yarı baskınlıkta iki allellin 
ortaya çıkması, bir ara özelliğin ortaya çıkması ya da iki özelliğin karışımı ile 
sonuçlanmaktadır. Ancak ortak baskınlıkta, her iki allel de açığa çıkmakta; özelliklerin bir 
karışımı olmamaktadır. Homozigot kısa boynuzlu sığırla homozigot beyaz kısa boynuzlu 
sığır arasındaki çaprazlama, demirkırı postlu heterozigot bir nesille sonuçlanmaktadır. 
Demirkırı post, kırmızı ve beyaz tüylerin bir karışımından ibarettir. Her bir tüy ne tam 
kırmızı ne de tam beyaz olmadığından, bu durum ortak baskınlık göstermektedir.
Ortak baskınlıkta genotipleri temsil etmek için çoğunlukla üst konumlu büyük harfle
r 
kullanılır. Örneğin, C
R
sembolü kusa boynuzlu sığırda kırmızı post allelini ve C
W
sembolü 
beyaz post allelini gösterebilmektedir. Bu durumda homozigot kırmızı post genotipi C
R
C
R
olarak ve homozigot kırmızı post genotipi C
W
C
W
olarak sembolize edilmektedir. 
Ortak baskınlık insan kalıtımında da ortaya çıkar. Orak hücre anemisi hastalığının 
kalıtımı yarı baskın alleler tarafından denetlenmektedir. Bu hastalık anormal 
hemoglobinden dolayı anormal şekilli kırmızı kan hücreleri ile sonuçlanmaktadır
. Orak 
hücre durumu ciddi etkiler meydana getirir. Bazen beyinde kan damarları tıkandığından, 
oksijen temini azalır ve beyin hücrelerinde zarar meydana gelir. Normal hemoglobin ve 
orak hücre allel durumlu heterozigot bir kişi, normal ve orak şekilli her iki çeşit kan 
h
ücresi üretir. Kan gruplarının kalıtımı insanda bulunan diğer bir ortak baskınlık örneğidir. 
18-
14 Çoklu Alleler
 
Bazı özelliklerin ikiden çok alleleri türde bulunur. Bunlardan 
çoklu alleler 
olarak söz 
edilir. Çoklu alleler bulunduğunda, tek bir birey her bir özellik için ikiden çok allele sahip 
olmazken, farklı bireyler farklı allel çiftlerine sahip olabilir. 
İnsan kan grubu alleleri, bir özellikçe çoklu allellere bir örnektir. ABO kan grupları 
sistemi Bölüm 9’da açıklanmaktadır. Çoklu allelerin bulunması bu sistemde niçin dört 
farklı kan grubu bulunduğunu açıklar. Kan gruplarını denetleyen A, B ve O denilen üç allel 
vardır. O çekiniktir. A ve B her ikisi de O üzerinde baskındır ancak birlerine baskın 
değildirler. A ve B bir bireyin genotipinde ikisi birlikte bulunduğunda, allelerin her ikisi de 
ortaya çıkar. 
Bir çoklu allel sisteminde, alleleri göstermenin yaygın yolu, baskın alleli göstermek için 
büyük I harfi ve çekinik alleli göstermek için küçük i harfi kullanmaktır. Ardından üst 
konumlu bir harf he
r bir belirli baskın allleli tanıtır. Böylece I
A
baskın allel A’yı,; I
B
baskın 
allel B’yi temsil eder ve i çekinik allel O ‘yo temsil ettiği anlaşılır. 
Üç allel bulunduğundan, altı olası geneotip mevcuttur: I
A
I
A
, I
A
I
B
, I
A
i, I
B
I
B
, I
B
i, ve ii.
Rh faktörü de insan kalıtımında bir çoklu alleler örneğidir.