GiRİŞ canliliğin tanimi

78 
9-5
Dalıcı Memeliler ve Vurgun
 
Balinalar, yunuslar, beyaz balinalar, foklar, denizaslanlarını kapsayan deniz memelileri, 
hava solumak zorundadırlar, fakat yiyecek aramak için deniz yüzeyinden yüzlerce metre 
derine dalarlar. Fokların 600 metre derine daldıkları ve suyun altında 70 dakika
kaldıkları 
gözlenmiştir. Balinalar 1000 metre dolayındaki derinliklerde görülmüş ve suyun altında 
75 dakika kaldıkları gözlenmiştir. 
Deniz hayvanları, vücut şekillerinden dolayı çevrelerine iyi uyum sağlamışlardır. 
Vücutları kaygan ve akış çizgisi biçimindedir. Kuvvetli kuyruk hareketiyle su içinde ileriye 
doğru itilirler. Değişikliğe uğramış ön üyeleri, yüzme kolları dengeyi ve yönelmeyi 
destekler. Dolaşım ve solunum sistemleri deniz hayatına uymuştur. Zamanlarını kıyıda 
veya buzlar üzerinde geçiren foklar ve denizaslanlarında baş, köpeklerinkine benzer ve 
burun açıklıkları başın ön tarafındadır. Yaşamları suyun içinde geçiren balinalar, yunuslar 
ve domuzbalıklarının üfleme deliği başın üst kısmında yer alır. Hayvan soluduğunda 
üfleme deliği mutlaka suyun dışındadır. Üfleme deliğinin başın üstünde yer alması, 
hayvanın soluk almak için vücudunu su yüzeyinden fazla yukarıya kaldırması gerekmediği 
demektir. Hayvan soluk verdiği zaman, bir hava ve sıvı karışımı püskürüğü üfleme 
deliğinden dışarı fışkırtılır. 
Deniz memelilerinin geniz geçitleri kara memelilerininkinden 
çok daha karmaşıktır. Suyu, solunum yüzeylerinden, akciğerlerin bronşlarından uzak 
tutan çeşitli uyumlar içerirler. 
Araştırmalar, deniz memelilerinin akciğerlerinin, oransal olarak, karada yaşay
an 
memelilerle aynı büyüklükte olduğunu ve uzun süreli bir derin dalış için gerekli havanın 
akciğerlerde depolanmadığını göstermiştir. Aksine, dalıcı memelilerin pek çoğunda, 
hayvan dalmadan önce veya kısa bir süre sonra nefes verir. Bazılarında, akciğer bir dalış 
sırasında tamamen katlanır. Solunum sistemleri, dalış için bazı değişiklikler gösterir. 
Dalıcı memelilerin kalbi, oransal olarak karada yaşayan memelilerle aynı büyüklüktedir, 
ancak 
aort
ve 
atardamarların
büyüklük ve şekilleri farklıdır. Damar büyüklüğü arttıkça, 
özellikle vücuttaki kanın hacmi artmaktadır. Ek olarak, deniz memelilerinde kanın her 
milimetre küpündeki kırmızı kan hücrelerinin sayısı, karada yaşayanlardan daha yüksektir 
ve kırmızı hücrelerdeki hemoglobin konsantrasyonu da çok daha fazladır. Bu uyumlar, 
kanın oksijen taşıma kapasitesini büyük oranda arttırmaktadır. Bu hayvanların, vücutta 
kanın dolaşım şeklini değiştiren bir 
dalma tepkileri
vardır. Dalma tepkisinde, kan akışı 
kalp ve beyine yöneltilir ve vücudun daha az duyarlı dokularından uzak tutulur. Kalp atışı 
oranı dalma sırasında oldukça yavaşlar ve diğer metabolik işlemler en aza indirilir. Bu 
uyumlar, hayvanın uzun bir zaman süresinde suyun altına kalmasına izin verir.
Dalgıç olarak insan, su yüzeyinden derine daldığında, basınç aşırı derecede artar. 
Dalgıç soluk alabilmek için basınçlı hava solumak zorundadır.
Bir dalgıç basınç tüpündeki havayı uzun bir süre soluduğunda, soluduğu havadaki azot 
vücut sıvısı ve dokularında çözünür. Eğer dalgıç, basıncın çok daha az olduğu yüze
ye 
aniden dönüş yaparsa, azot, vücut sıvısı ve dokularında kabarcıklar oluşturarak çözeltiden 

---

79 
açığa çıkar. Bu durum, 
vurgun
ya da 
dekompresyon
rahatsızlığı olarak adlandırılır. Çok 
ağrı vericidir ve öldürücü olabilir. 
Eğer dekompresyon kademeli olursa, dalgıçlar bundan sakınabilirler. Dalgıçlar, yaklaşık 
12 metreden daha fazla olan derinliklerden yüzeye dönüşü, belirli derinliklerde değişen 
sürelerde bekleyerek, çok kademeli olarak yaparlar. Bu duraklar vücuda, fazla azottan 
kurtulma şansı verir. 
Derin bi
r dalıştan çabucak yüzeye dönen dalıcı memelilerde vurgun gelişmez. Bunun 
nedeni, büyük oranda, suyun altında yüksek basınçlı gaz solumadıklarındandır. 
Daldıklarında, vücutları sadece akciğerlerinde kalan havayı içerir.