GiRİŞ canliliğin tanimi

Şekil xx. Işık ve diğer solar ışınımların dalga boyları
. 
 
Sıcaklık
 
Yeryüzü yüzeyindeki sıcaklık örüntüleri yükselti ve enleme göre değişir. Bir 
bölgenin sıcaklık örüntüsü dağ veya okyanus gibi yakında büyük bir coğrafi özelliğin 
olmasından da etkilenebilmektedir. Yeryüzü yüzeyinde en sıcak ortalama sıcaklık 
ekvator çevresinde meydana gelir. Ekvatordan kuzey ya da güneye doğru gidildikçe, 
ortalama sıcaklık düşer. Kuzey ve Güney Kutuplar en soğuk bölgelerdir. Sıcaklık 
yükseltinin artmasıyla da düşer. Bu nedenle, ekvatordaki yüksek dağların bile 
dorukları karla kaplı olabilmektedir. 
Canlıların sıcaklık isteği ve soğuğa karşı dayanıklılığı farklıdır. Bu özellik canlıların 
sıcaklık kuşaklarına göre dağılımına neden olur. Belli bir yükseltiden ve belli 

---

enlemlerde sonra canlı türlerinin hızla azalması sıcaklığın etkisi altındadır. Doğal bitki 
örtüsünün ekvator ile kutuplar arasında geniş kuşaklar oluşturması enlemin sıcaklığa 
etkisinin ve bir dağ yamacı üzerinde aynı tür basamakları oluşturması da yükseltinin 
sıcaklığa etkisinin bir sonucudur. 
Sıcaklık, bazı türler için ısıya tolerans çok önemli olsa da, belirli uç değerleri 
aşmamalıdır. Düşük sıcaklık, hayvanların coğrafi
dağılımını ve mevsimsel etkinlik 
şekillerini (patterns) etkileyen temel bir çevresel kısıttır. 
Su ve Hava 
Yaşamın temeli olan su, canlıllığın sürmesi için gerekli en temel maddedir. Hava,
su, ışık, sıcaklık ve besin maddeleri tüm canlılar için temel ge
reksinimlerdir. 
Bunların en başında oksijen ve su yer almaktadır. Canlı organizmayı oluşturan 
hücrelerin yaşam etkinliklerini devam ettirebilmeleri için suya gereksinimleri 
vardır. Su yaşam için en zorunlu maddelerden birisidir. 
Doğada bulunan tüm canlılar su olmadan yaşamlarını sürdüremezler. Günümüz 
dünyasında, kuraklık ve küresel kirlenme başta olmak üzere nüfus yoğunluğu, 
sanayideki gelişmeler, tarımsal üretimdeki çeşitlilik ve yaygınlık nedeniyle su 
tüketimi artmakta ve su kıtlığı yaşanmaktadır. 
Su, 
aynı zamanda yaşam ve çevre için gerekli olan bir maddedir. Su, yağış 
dediğimiz yağmur, kar, çiy ve sis şeklinde atmosferden salıverilir. Yıllık yağış 
şekilleri (miktarları ve mevsimlere dağılışları gibi) enlem ve yükselti ile 
bağlantılıdır ve ayrıca dağlar ve büyük su kütleleri gibi yerel özellikler tarafından 
etkilenir.
Hava, canlı türlerine oksijen, azot ve karbondioksit sağlar, polen ve 
sporların yayılmasına, böceklerin ve kuşların uçmasına izin verir. Toprak, aynı 
zamanda bir besin ve fiziksel destek 
kaynağıdır. Toprağın pH’sı, tuzluluğu, azot 
ve fosfor içeriği, su tutma yeteneği ve kıvamı hepsi etkilidirler. Ayrıca, büyük 
boyutlu çevresel değişiklikler ve doğal yıkımlar da abiyotik etmenler içinde 
değerlendirilir.