Global ekologik muammolarning kelib chiqish sabablari va ularni hal qilish chora tadbirlari

I bob. Global ekalogik muammolar haqida tushuncha
1.1Global ekalogik muammolar va ularning turlari
Xar bir davlatning barkaror rivojlanishida ekologik xavfsizlik masalasi muxim axdmiyat kasb etadi. Chunki bunday muammoni bartaraf etish millim xavfsizlikni ta’minlovchi muxim omillardan biridir. Shuni xisobga olgan O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti va xukumati tabiatni muxofaza qilish xamda tabiiy rеsurslardan samarali foydalanish masalasini xuquqiy jixatdan tartibga solishga xarakat q qilmoqda.
M ustaqillikning ilk kunlaridanoq Yurtboshimiz I.A. Karimov ekologik vaziyatni sog’lomlashtirish, bizdan kеlajak avlodga ozod va obod Vatan qoldirish goyasini ilgari surdi. 2010 yilda bo’lib o’tgan BMT sammita ming yillik rivojlanish maqsadlariga bagishlangan yalpi yigilishida ham Prеzidеntimiz ekologiya masalalariga aloxida e’tibor qaratib, atrof-muxitni asrab-avaylash bugungi kunning eng dolzarb masalalaridan biri ekanligiga alohida urg’u bеrdi.
Y urtboshimiz ta’biri bilan aytganda, Orol muammosi nafakat bizning, balki butun insoniyat muammosidir. Aynan shuning uchun xam yurtboshimiz o’z nutkida Orol dеngizining xajmi 13 baravarga, maydoni 7 baravarga kiskarganligini, uning minеrallashuvi unlab baravar oshib, dеngiz tirik mavjudot yashashi uchun yaroksiz xolga kеlib kolganligini, barcha xayvonot va nabotot olami tanazzulga uchrab, kirilib kеtganligini va Orolni kutkarish butun insoniyatning vazifasi ekanligini aloxida ta’kidlab utdi.


1.2 Global ekalogik muammolarni e’tirof etish
Bugungi kunda insoniyatning glabal [sayyoraviy] muommalar, Yerning kelajagi haqida o’ylaydigan odamlar juda kam topiladi. Bugungi kunda dunyo mamlakatlari yetakchilarining ozon tuyunigi hosil bo’lishi, iqlim, ob-havoning o’zgarishi, tropik o’rmonlaming yo’qoIishi,ayrim o’simlik va hayvonlaming butunlay yo’qolb ketishidagi uchrashuvlar bunday muommalaming oldiniolishga bo’lgan urinishdir. 1968-yilningaprel oyidaRImda dunyoning o’nta mamlakatidan olimlar, pedogoklar, iqtisodchilar, insonparvarlar, sanoatchilar, halqoro tashkilot vakillari Italiyalik sanoatchi, olim, keng dunyoqarashli inson-do’ktor AURELIO PECHCHEY davatiga javobon to’plandilar. Ular odamlarni hayotga soluvchi mavzu Insoniyatning hozirgi va kelajagidagi murakkab axvolini muhokama etishadi. Insoniyatning taqdiri haqda chuqur tashvishda bo’lgan Aurelio Pcchchey ulami va boshqa insonlami dunyo rivojlanishining uzoq muddatli muammalari borasida bosh qotirishga majbur etadi.
Aholining jadal suratlar bilan o’sishi va iqtisodning pasayish xollari ko’pincha markaziy, hozirgi zamon innsoni o’z halqasiga olib turgan uzoq muddatli muommalar hisoblanadi. Ko’pincha kishilar tarqqiyotining kelajakdagi yo’li, extimol, xatto inson jamiyatning o’zi mavjud bo’lib qolish qolmasligi. dunyning maskur muommalarga niesbatan qanchalik tez vasamarali chora tadbirlar belglash bog’likgini etirof etadilar. Shunday bo’lsada, dunyo axlisining faqat malum qismigina bu mommalami tushunishga va hal qilishga intiladilar. Bundan quyudagi xulosalar kelib chiqadi.

1. 
   Atrof -muxut bir qancha manbalardan ifloslanadi va bu iflslanish eksponental o’sish qonuni bo’yichqa sodir bo’ladi.
   
2. 
   Biz atrf-muxut ifloslanishning eng so’ngi chegarasi haqida mutloqa bilimga ega emasmiz.
   
3. 
   Ekologik jarayon davom etaveradijekinj biosferaning holatini tiklash, uni muvofiqlashtirish borasidagi chora-tadbirlar ekologik jarayonlardan orqada qoladi; atrof- muxutdagina ifloslanishi o’zining eng so’ngi chegarasiga yetadi.
   

4.Ayrim ifloslantiruvchilar butun sayyora bo’ylab tarqaladi; ulaming zararli tasiri faqat o’zi tarqalayotgan atrof-muhitdagina emas, balki unda juda uzoq-uzoq masofalarda ham namoyon bo’ladi. Har qanday inson o’z muommalarni biror model yordamida hal etadi. Mo’del bu-murakkab tizim haqidagi tartibga solingan takliflaming oddiy to’plami, bu barcha xis qilish va o’tmish tajribasidan kelib chiqqan holda umumlashtirilgan kuzatishlarning biror to’plamini tanlash yo’li bilan mo’dellash usuli ekologiyada ham keng qo’llaniladi. Uning potensial imkoniyati juda kattadir. Modellash ekotizm tabatni taxminiy tushuntirish va oldindan aytish imknini beradi. Ayniqsa, u atrof muxut tadqiqotining nazariy darajasi yetarli bo’lmagan holarda juda qo’l keladi. Xuddi anashu yo’nalishda modellash nazariy tuzulmalami hamisha to’ldiradi. Chunki tabiatga amaliy tasir ko’rsatish va bunday tasir oqibatlami nazariy anglash o’rtasidagi farq saqlanib qolaveradi. Biosferani sifat jihatdan yangi varianda qayta qurish uchun, albatta, dastlab bu ishning mo’deli yaratilishi kerak.
Xo’sh insoniyat o’zining bugungi kundagi global muommalarni qanday yo’llarbilan hal etmoqchi. Bizda uning glabal taraqqiyotini mo’dellash bo’yicha loihasi mavjudmi. O’z aqil-idroki bilan bog’liq kelajak senariyasi ishlab chiqilganmi. Bundan ko’rinadi, aholi sonining ortishi ko’p oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqarishda, buning uchun sanoatni industriallashga va bu o’z navbatida, atrof-muxitning ifloslanishi hamda qayta tiklanmaydigan tabiiy boylikardan tobora ko’proq foydalinishga olib keldi. Demak, ularning har yili ortib borishi qonuniydir. Matematiklar uni eksponensial o’sish deb ataydilar.