Golden brain issn: 181-4120 volume

GOLDEN BRAIN ISSN: 2181-4120 VOLUME 1 | ISSUE 7 | 2023
 
 
https://t.me/goldenbrain_journal Multidisciplinary Scientific Journal March, 2023
46
 
beri ochman, taom olib yey desam ustimdagi yirtiq choponimdan boshqa hech narsam 
yo‘q”,— deydi u. Said qo‘lidagi 10 tiyinni beradi va o‘sha kunni ovqatlanmasdan 
o‘tkazadi. Otasi o‘g‘lonning oliyjanobligidan mamnun bo‘ladi, “Saxiy Saidim” deb 
olqishlaydi. Ertasiga 20 tiyin berib yuboradi. “Baxillik” hikoyasida bir badavlat kishi 
misolida uning baxilligi, xasisligi, ziqnaligi va pastkashligi ko‘rsatiladi. Abdulla 
Avloniyning pedagogikaga oid asarlari ichida “Turkiy guliston yoxud axloq” asari XX 
asr boshlaridagi pedagogik fikrlar taraqqiyotini o‘rganish sohasida katta ahamiyatga 
molikdir. “Turkiy guliston yoxud axloq”asari axloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir. 
Asarda insonlarni “yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlardan qaytaruvchi” bir ilm-axloq 
haqida fikr yuritiladi. Shu jihatlardan qaraganda bu asar Yusuf Xos Hojibning 
“Qutadg‘u bilig”, Nosir Xisravning “Saodatnoma”, Sa’diyning “Guliston” va 
“Bo‘ston”, Jomiyning “Bahoriston”, Navoiyning “Mahbub ul- qulub”, Ahmad 
Donishning “Farzandlarga vasiyat” asarlari shaklidagi o‘ziga xos tarbiyaviy asardir.
Abdulla Avloniy pedagog sifatida bola tarbiyasining roli haqida fikr yuritib “Agar bir 
kishi yoshligida nafsi buzulib, tarbiyasiz, axloqsiz bo‘lib o‘sdimi, allohu akbar, bunday 
kishilardan yaxshilik kutmoq yerdan turub yulduzlarga qo‘l uzatmak kabidur”, — 
deydi. Uning fikricha, bolalarda axloqiy xislatlarning tarkib topishida ijtimoiy muhit, 
oilaviy sharoit va bolaning atrofidagi kishilar g‘oyat katta ahamiyatga ega. O‘zbek 
pedagogikasi tarixida Abdulla Avloniy birinchi marta pedagogikaga “Pedagogiya”, 
ya’ni bola tarbiyasining fanidir”, deb ta’rif berdi. Tabiiy bunday ta’rif Avloniyning 
pedagogika fanini yaxshi bilganligidan dalolat beradi. Abdulla Avloniy bola 
tarbiyasini nisbiy ravishda quyidagi to‘rt bo‘limga ajratadi: 1. “Tarbiyaning zamoni”. 
2. “Badan tarbiyasi”. 3. “Fikr tarbiyasi”. 4. “Axloq tarbiyasi” haqida hamda uning 
ahamiyati to‘g‘risida fikr yuritadi. “Tarbiyaning zamoni” bo‘limida tarbiyani 
yoshlikdan berish zarurligini, bu ishga hammani: ota-ona, muallim, hukumat va 
boshqalarning kirishishi kerakligini ta’kidlaydi. Har bir xalqning taraqqiy qilishi, 
davlatlarning qudratli bo‘lishi avlodlar tarbiyasiga ko‘p jihatdan bog‘liq, deb 
hisoblaydi adib. Tarbiya zurriyot dunyoga kelgandan boshlanib, umrning oxiriga qadar 
davom etadi. U bir qancha bosqichdan — uy, bog‘cha, maktab va jamoatchilik 

---